اشک مشک

تاسوعا

یک روز تا وصال، تا اسارت و تازیانه و غربت باقی است.

یک روز تا تقسیم حسین میان زمین و آسمان، تا بوسه تیر بر مشک، تا
گل‌خنده حلقوم اصغر و تا وداع آخرین حسین.

یک روز تا بازگشت زین واژگون، ذوالجناح شرمسار بی‌سوار و تا حریق جگرسوز
خیمه‌ها.

یک روز تا قهقهه مستانه پیشقراولان قساوت و طلایه‌داران ظلمت و جنایت،
یک روز که همه فرداست، همه زمان و قاموس بزرگ قیام.

تاسوعا، مقدمه عشق، دیباچه شرف، مدخل ایثار و ورودگاه خون و حماسه و اشک
است.

در تاسوعا، از حنجره‌های خشک عطش زده، تنها واژه وداع می‌گذرد و شب،
زمزمه‌های جان‌نواز وارستگان تکرار ناپذیر خاک.

تاسوعا، آخرین فرصت دیدار پدر با پسر، خواهر با برادر، یار با یار و حتی
کودکان با همدیگر است. روز وصیت‌ها و رهمنودهای حسین برای شام فردا و فردای شام
است.

تاسوعا، صور اسرافیل دل‌هاست. بیدار‌باش جان‌های خفته و الگوی حقپویان
جستجو‌گر است.

تاسوعا، نمایش الفت و صدق، همت و عشق، پایمردی و رادی و فداکاری و
پاکبازی است.

تاسوعائیان فردایند و تاسوعاشناسان، عاشقانی که پیمان با حسین (ع)
نمی‌شکنند و در شب حادثه، گریزگاه نمی‌جویند و عاشورای عزت را به عافیت ذلت
نمی‌فروشند.

منبع:

سنگری، محمد رضا، سوگ سرخ

«السّلامعلیکیاعلىاکبر(ع)»

** تـا کـفــن بـر قــد و
بـالای رسـایــت کردم **
                                       ** ســوخــتـم وز دل پــر درد دعــایــت کردم **

** آخرین توشه ام ازعمرتو این بود
علی(ع) **
                                       ** کـه غـم انگـیـز نگـاهی
ز قــفــایـت کردم **

** تو ز من آب طلب کردی و من می سوزم **
                                       ** که چرا تـشنـه لب از خویش جدایت کردم **

** پــدرت را نــبــوَد بـعــد تــو امــیــّد
حـیـات **
                                       ** جان من بـودی و تـقــدیــم خــدایــت کردم **

** تو گشودی لب خود هر چه تو را بوسیدم **
                                       ** نـشـنـیـدم سخـنی هـر چـه صــدایـت کردم **

^{منبع شعر: کتاب زمزمه های حاج احمد
دلجو، ص???.}

«جهادوشهادتحضرتعلىاکبر(علیهالسّلام)»

آن شبیه رسول(صلی الله علیه و آله وسلم)، حضرت علی اکبر(علیه السّلام) قدم
شجاعت در میدان سعادت نهاد و با آن گروه بى باک به جنگ پرداخت و خاطره ها را
اندوهناک گردانید و نونهال بوستان امامت جنگى کرد به غایت سخت و جمعى کثیر از آن
اَشْقیاء نگونبخت را به خاک هلاک انداخت.

ثُمَّ رَجَعَ إِلى اءَبیهِ وَقالَ: یا اءَبَتِ، اءَلْعَطَشُ قَدْ قَتَلَنى ،
وَثِقْلُ الْحَدیدِ قَدْ اءَجْهَدَنى ، فَهَلْ إِلى شَرْبَةٍ مِنْ الْماءِ
سَبیلٌ؟

سپس به خدمت پدربزرگوار آمد و گفت : اى پدر! تشنگى مرا کشت و
سنگینى اسلحه آهنین مرا به تَعَب افکند، آیا راهى به سوى حصول شربتى از آب هست؟

فَبَکَى الْحُسَیْنُ علیه السّلام وَقالَ: ((واغَوْثاهُ، یا بُنَیَّ قاتِلْ
قَلیلاً، فَما اءَسْرَعَ ما تَلْقى جَدَّکَ مُحَمَّدا علیه السّلام ، فَیَسْقیکَ
بِکَاءْسِهِ الاَْوْفى شَرْبَةً لا تَظْمَاءُ بَعْدَها اءَبَدا)).

حضرت سیّدالشهداء(علیه
السّلام) هم به گریه افتاد و فریاد وا غَوْثاهُ برآورد و فرمود: اى
فرزند عزیزم! اندکى دیگر به کار جنگ باش که به زودى جدّت حضرت محمد(صلّى اللّه علیه و آله وسلم) را ملاقات خواهى نمود و ایشان از جام
سرشار کوثر شربتى به تو خواهد داد که پس از آن هرگز روى تشنگى نبینى و احساس ‍ عطش
ننمایى .

فَرَجَعَ علیه السّلام إِلى مَوْقِفِ النِّزالِ، وَقاتَلَ
اءَعْظَمَ الْقِتالِ، فَرَماهُ مُنْقِذُ بْنُ مُرَّةِ الْعَبْدى بِسَهْمٍ
فَصَرَعَهُ، فَنادى : یا اءَبَتاهُ عَلَیْکَ مِنِّى السَّلامُ، هذا جَدّى
یَقْرَؤُکَ السَّلامُ وَیَقُولُ لَکَ: عَجِّلِ الْقُدُومَ عَلَیْنا، ثُمَّ شَهَقَ
شَهْقَةً فَماتَ.

حضرت علی اکبر(علیه
السّلام) به سوى میدان برگشت و جنگى عظیم نمود که بالاتر از آن تصوّر
نتوان کرد و داد شجاعت بداد در آن حال ((مُنْقذ بن مُرّه عبدى )) تیرى به جانب آن
فرزند رشید سیّدالشهداء، افکند که از صدمه آن تیر بر روى زمین افتاد و فریاد
برآورد: ((یا اَبَتاهُ! عَلَیْکَ...))؛ یعنى پدر جان ، سلام من بر تو باد! اینک
جدّم رسول خدا(صلّى اللّه علیه و آله وسلم) است که به تو سلام
مى رساند و مى فرماید: زود به نزد ما بیا. حضرت علی اکبر(علیه السّلام) این بگفت و فریاد
زد و جان برجان آفرین تسلیم نمود.

فَجاءَ الْحُسَیْنُ علیه السّلام حَتّى وَقَفَ عَلَیْهِ، وَوَضَعَ خَدَّهُ
عَلى خَدِّهِ وَقالَ:
((قَتَلَ اللّهُ قَوْما قَتَلُوکَ، ما اءَجْراءَهُمْ عَلَى
اللّهِ وَعَلَى انْتِهاکِ حُرْمَةِ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله ، عَلَى
الدُّنْیا بَعْدَکَ الْعَفاءُ)).

چون آن جوان این دنیاى فانى را
مشتاقانه وداع نمود، حضرت سیّدالشهداء(علیه السّلام) بر بالین ایشان آمد وگونه
صورت خود را برگونه صورت او گذارد و فرمود: خدا بکُشد آن کسانى را که تو را کشتند،
چه بسیار جراءت و گستاخى نمودند برخداى متعال و بر شکستن حرمت رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلم)، ((عَلَى الدُّنیا بَعْدَکَ الْعَفا))؛
پس از تو، خاک بر سر این دنیا!

قالَ الرّاوى : وَخَرَجَتْ زَیْنَبُ إِبْنَةُ عَلِیٍّ تُنادی : یا حَبیباهُ
یَابْنَ اءَخاهُ، وَجاءَتْ فَاءَکَبَّتْ عَلَیْهِ.
فَجاءَ الْحُسَیْنُ علیه
السّلام فَاءَخَذَها وَرَدَّها إِلَى النِّساءِ.

راوى گوید: در این هنگام حضرت زینب کبری(علیهاالسّلام)از خیمه بیرون دوید در حالتى که ندا مى کرد: یا
حَبیباهُ یَابْنَ اءَخاهُ! پس آن مخدّره آمد و خود را بر روى بدن پاره پاره حضرت علی اکبر(علیه السّلام) افکند، امام حسین(علیه السّلام) تشریف
آورد و خواهر را از روى جنازه علی اکبر(علیه
السّلام) بلند کرد به نزد زنان برگردانید.

ثُمَّ جَعَلَ اءَهْلُ بَیْتِهِ یَخْرُجُ مِنْهُمُ الرَّجُلُ
بَعْدَ الرَّجُلِ، حَتّى قَتَلَ الْقَوْمُ مِنْهُمْ جَماعَةً، فَصَاحَ الْحُسَیْنُ
علیه السّلام فى تِلْکَ الْحالِ: صَبْرا یا بَنى عُمُومَتى ، صَبْرا یا اءَهْلَ
بَیْتى صَبْرا، فَوَاللّهِ لا رَاءَیْتُمْ هَوانا بَعْدَ هذَا الْیَوْمِ
اءَبَدا.

پس از آن یکایک مردان اهل بیت رسول (صلّى اللّه علیه
و آله وسلم) یکى بعد از دیگرى روانه میدان گردیدند تا آنکه جماعتى از ایشان
به دست آن بدکیشان به درجه رفیع شهادت رسیدند. پس حضرت
سیّدالشهداء(علیه السّلام) آواز به صیحه و فریاد بلند
نمود و فرمود: اى عموزادگان من ! و اى اهل بیت من ! صبورى و شکیبایى را شعار خود
سازید و متحمّل بار محنت ، باشید؛ به خدا سوگند که پس از این روز هرگز روى خوارى به
خود نخواهید دید.

^{(1) سوگنامه کربلاء، ترجمه لهوف سیدبن طاووس؛ مسلک دوم:گزارش
از حوادث عاشورا و شهادت امام حسین(علیه السّلام) و یاران با
وفایش.}

« روز تاسوعاء »

آنچه از
اخبار و روایات مستفاد میشود این است که، در مثل امروزی عرصه به اهل بیت
رسالت (علیهم السلام) خیلی تنگ و امر بسیار
سخت شده و دشمن اجتماع کرده و از هر طرف حضرت امام
حسین(علیه السلام) و
اصحاب او را محاصره نموده اند.چنانچه در خبر عبدالملک که در وقایع عاشوراء مذکور
خواهد شد،انشاءالله تعالی.منقول است که حضرت امام
صادق(علیه السلام)
فرمود « تاسوعاء یوم
حوصرفیه الحسین(علیه السلام) و اصحابه بکربلاء و اجتمع علیهم
خیل اهل الشام و انا خوا علیه » تاسوعاء روزی است که حضرت امام حسین(علیه
السلام) و اصحاب او را در کربلاء محاصره کردند یعنی دیگر واردی و صادری و نقل
آذوقه از جانبی مقدور نشده و از هر طرف راه چاره و طرق نجات مسدود شده و لشکر اهل
شام بر حضرت امام حسین(علیه السلام) اجتماع کرده رحل اقامت انداخته اند.چون
این حکم میشوم از طرف شام و یزید ملعون بود.لذا منصوب بدانجا شده و گرنه لشکری از
شام برنیامده و این کلام منافی آن روایت نخواهد بود که لشکر
کربلاء کلهم از اهل کوفه بودند.

« و فرح ابن
مرجانه و عمربن سعد ... »و پسر مرجانه و عمربن سعد به سبب
توافر خیل و تواتر لشکر فرحناک شدند و حضرت امام
حسین(علیه السلام) و
اصحاب آنحضرت را ضعیف شمردند و یقین کردند که دیگر بر حضرت
امام حسین(علیه السلام)
ناصر و معینی از عراق نخواهد آمد.پدرم به قربان این ضعیف و غریب. 

 
  « شدت
عطش اهل بیت(علیهم السلام) در روز تاسوعاء»

از مصایب مخصوصه امروز یکی مسئله محاصره بود که مذکور شد و دیگر شدت عطش اهل بیت رسالت(علیهم
السلام) زیرا که در روز هشتم باز بواسطه حفر چاه و نبع ماء قدری آب
تدارک کردند اما روز تاسوعاء ظروف آب تمام شد و علامت
تشنگی و آثار عطش در وجنات اهل حرم هویدا گردید چنانکه
مرحوم فاضل دربندی در اسرارالشهادة گوید که شیخ اجل ابن نما(علیه الرحمة) از حضرت سکینه بنت
الحسین(علیه السلام)
روایت کرد که گفته « عزما ئنا فی التاسع من
المحرم .. » در روز نهم محرم آب در خیام حرم نایاب شد و عطش بر ما غالب گردید ، ظرفها خالی و مشکها خشکیده شد وقت
غروب عطش بر من و دختران حرم مستولی
شد.

« فقمت الی عمتی زینب(سلام
الله علیها) ... »پس برخاسته و به خیمه عمه ام حضرت
زینب(سلام الله علیها)
رفتم که از عطش خود خبر بدهم ، شاید او از برای ما آبی
ذخیره بنماید.

« فوجدتها فی خیمتها و فی حجرها اخی الرضیع
... »دیدم در خیمه
نشسته و برادر شیرخواره ام را در آغوش گرفته ، گاهی برمیخیزد و گاهی مینشیند و علی اصغر(علیه
السلام) مثل ماهی در میان آب دست و پا میزند و صرخه میکند و عمه ام
گوید « صبرا صبرا یابن اخی ... » صبر
کن صبر کن ای پسر برادرم و چطور صبر خواهی کرد و حال آنکه تو را در همچون حالت
مشؤمه هستی گران است بر عمه تو که بشنود صرخه تو را و نتواند نفعی به تو
برساند.

حضرت سکینه بنت
الحسین(علیه
السلام) گوید از ناله برادرم گریستم عمه
ام فرمود سکینه است عرضکردم آری.فرمود چرا گریستی گفتم به حال برادر شیرخوارم دیگر
از عطش خود خبر ندادم که مبادا سبب مزید غم او باشد بعد
گفتم عمه جان کاش بفرستی به خیام اصحاب شاید نزد ایشان آبی پیدا شود.پس برخاست و
برادر شیرخواره ام در آغوش وی آمد به خیام عموهایم، آبی پیدا نشد و برگشت و جمعی از
اطفال عقب او افتادند که شاید آبی پیدا بشود و چون مأیوس شد بسوی خیمه خود برگشت
قریب بیست نفر دختر و پسر با او بودند «
فاخذت بالعویل فنحن نتصارخه بالقرب منها » و شروع کرد به ناله ما هم با وی
صرخه میزدیم. ^(?)

^{(?) کتاب وقایع الایّام در احوال محرّم الحرام، ص ???-???
.
(?)  کتاب وقایع الایّام در احوال محرّم الحرام، ص
???-???.}

«ذکر وداع حضرت ابوالفضل العباس(علیه السلام) با امام حسین(علیه السلام)»

در بحار گوید « فی بعض تألیفات اصحابنا ان العباس(علیه
السلام)  لما رای وحدة اتی اخاه و قال یا اخی هل من رخصة و بکی الحسین(علیه السلام) بکاء شدیدا ثم قال » در بعضی از تالیفات علمای امامیه مذکور است که
چون حضرت ابوالفضل
العباس(علیه السلام) بی
کسی برادر خود را دید به مظهر انور آن سرور آمده فرمود رخصت فرمای تا جان خویش را
در راه تو نثار نمایم. حضرت امام
حسین(علیه السلام) بگریست و فرمود « یا اخی انت صاحب لوائی و
اذا مضیت تفرق عسکری » ای برادر تو صاحب پرچم و لوای منی، چون تو نمانی کسی
با من نماند. حضرت ابوالفضل
العباس(علیه
السلام) فرمود « قد ضاق صدری و سئمت من الحیوة و اریدان اطلب ثاری من هولاء
المنافقین » سینه من تنگ
شده و طاقت شکیب از من رفته است، از زندگانی سیر گشته ام و عزیمت درست کرده ام که
از این جماعت خونخواهی کنم. حضرت امام
حسین(علیه
السلام) فرمود « فاطلب
لهولاء الاطفال قلیلا من الماء » اگر مهیای حرب و جنگ شده ای پس قلیل آبی از
برای این کودکان عطشان طلب نما. حضرت
ابوالفضل العباس(علیه
السلام)  اسب براند و در
برابر صفوف اعداء عنان بکشید و لوای نصیحت و موعظت را برافراشت و هیچ دقیقه از
دقایق پند و اندرز بجای نگذاشت و کلمات آن حضرت که هموارتر از آب روان و کاری تر از
تیغ بران بود در قلوب قاسیه آن فرقه طاغی مؤثر نیفتاد لاجرم حضرت ابوالفضل العباس(علیه
السلام) بازشتافت و آنچه دید به عرض رسانید.کودکان در این
حال بنالیدند و بانگ العطش العطش سر
دادند.پس حضرت ابوالفضل العباس(علیه السلام)مشکی برداشت و بر اسب نشست و تصمیم عزم
داد که بهر کودکان آبی بدست
آورد. 

       ** رخـصـت گـرفـت ز آن شــه بـی
یـار مستمند **
                           
** شـد بـر ســمـنـد و تـاخـت بـه مـیدان کارزار **

       ** نـــاگـــه شــنــیــد از حـــرم آواز الــعــطــش
**
                            ** آن الــعــطــش کشـیـد عـنـانـش ز گیر و دار **

       ** برگشت سوی خیمه و مشکی گرفت و رفت **
                            ** سـوی فـــرات بـا جــگــر تــشــنــه و فـکـار ** 

« روز نهم محرم »

«شهادت ابوالفضل العباس(علیه
السلام)واجمالی ازفضل ومقام آن برزگوار»

سید فاضلی از علماء عرب نقلکرد که چون حاجی محمد رضا
الازری (رحمة الله) در قصیده اش این مصرع را
گفت « یوم
ابوالفضل استجاربه الهدی » یعنی عاشوراء روزی
بود که هدایت ، یعنی وجود مقدس حضرت امام
حسین(علیه السلام) به حضرت ابوالفضل (علیه السلام) استجارهنمود و پناه برد. در نظر
مستبعد شمرد که شاید حضور حضرت امام
حسین(علیه السلام) نیفتد، بیت را تمام
نکرد و به همین حال بماند.پس حضرت امام
حسین(علیه السلام) را در خواب دید که
تشریف آورد و فرمود صحیح است آنچه گفته من مستجیر شدم به برادرم  ابوالفضل (علیه
السلام)؛ و مصرع ثانی را حضرت فرمود « والشمس من کدر العجاج
لثامها » یعنی آن وقت من مستجیر و پناهنده شدم که آفتاب از تیره غبار معرکه کربلاء نقابی پیدا کرده بود .

« نظر
سیدالعابدین علی بن الحسین(علیه السلام) الی عبیدالله بن عباس
بن علی بن ابیطالب(علیهم السلام) فاستعبر ثم قال
» روزی حضرت سید
سجاد(علیه السلام) بر عبیدالله بن عباس
نگریست،بگریست و فرمود «
ما من یوم اشد علی رسول الله من یوم احد » روزی بر رسول خدا(صلی الله
علیه وآله وسلم) سخت تر از روز احد نبود که عم او حمزة بن عبدالمطلب
اسدالله و اسد رسوله را بکشتند و سپس موته بر آن حضرت شدید بود که عموزاد? او جعفر
بن ابیطالب شهادت یافت. « ولا یوم کیوم الحسین(علیه السلام) ازدلف علیه
ثلثون الف رجل » و هیچ
روز مانند روز عاشوراء نبوده که سی هزار مرد که همه را
دعوی مسلمانی بود به قتل او مصمم بوده و حمله می آوردند. « کل یتقرب الی الله عزوجل بدمه» و همه بدان عمل به
خدای تقرب می جستند و حضرت امام حسین(علیه السلام) پیوسته موعظت و نصیحت فرموده و
خدا را به یادشان می آورد و هیچ متعظ نگشته، بنا حق خون
مطهرش را ریختند.

« ثم
قال(علیه السلام) رحم الله العباس ... » بعد
فرمودخداوندرحمت کند ابوالفضل
العباس(علیه السلام) را که به جان و
تن خود مواسات کرد و طاعت یزدانی به زندگانی این جهانی گزیده خویشتن فدیه برادر
نمود تا هر دو دست مبارکش ببریدند،خداوند او را در عوض دو بال کرامت فرموده تا با
ملائکه در جنات عدن می پرد، چنان که جعفر طیار را عنایت فرموده. « و ان للعباس(علیه
السلام) عندالله ... » و البته ابوالفضل العباس(علیه السلام) را در قیامت نزد خداوند تبارک و
تعالی منزلتی بلند باشد که جمیع شهداء بدان غبطه
خورند. 

«السّلامعلیکیاعلىاکبر(ع)»

** تـا کـفــن بـر قــد و
بـالای رسـایــت کردم **
                                       ** ســوخــتـم وز دل پــر درد دعــایــت کردم **

** آخرین توشه ام ازعمرتو این بود
علی(ع) **
                                       ** کـه غـم انگـیـز نگـاهی
ز قــفــایـت کردم **

** تو ز من آب طلب کردی و من می سوزم **
                                       ** که چرا تـشنـه لب از خویش جدایت کردم **

** پــدرت را نــبــوَد بـعــد تــو امــیــّد
حـیـات **
                                       ** جان من بـودی و تـقــدیــم خــدایــت کردم **

** تو گشودی لب خود هر چه تو را بوسیدم **
                                       ** نـشـنـیـدم سخـنی هـر چـه صــدایـت کردم **

^{منبع شعر: کتاب زمزمه های حاج احمد
دلجو، ص???.}

«جهادوشهادتحضرتعلىاکبر(علیهالسّلام)»

آن شبیه رسول(صلی الله علیه و آله وسلم)، حضرت علی اکبر(علیه السّلام) قدم
شجاعت در میدان سعادت نهاد و با آن گروه بى باک به جنگ پرداخت و خاطره ها را
اندوهناک گردانید و نونهال بوستان امامت جنگى کرد به غایت سخت و جمعى کثیر از آن
اَشْقیاء نگونبخت را به خاک هلاک انداخت.

ثُمَّ رَجَعَ إِلى اءَبیهِ وَقالَ: یا اءَبَتِ، اءَلْعَطَشُ قَدْ قَتَلَنى ،
وَثِقْلُ الْحَدیدِ قَدْ اءَجْهَدَنى ، فَهَلْ إِلى شَرْبَةٍ مِنْ الْماءِ
سَبیلٌ؟

سپس به خدمت پدربزرگوار آمد و گفت : اى پدر! تشنگى مرا کشت و
سنگینى اسلحه آهنین مرا به تَعَب افکند، آیا راهى به سوى حصول شربتى از آب هست؟

فَبَکَى الْحُسَیْنُ علیه السّلام وَقالَ: ((واغَوْثاهُ، یا بُنَیَّ قاتِلْ
قَلیلاً، فَما اءَسْرَعَ ما تَلْقى جَدَّکَ مُحَمَّدا علیه السّلام ، فَیَسْقیکَ
بِکَاءْسِهِ الاَْوْفى شَرْبَةً لا تَظْمَاءُ بَعْدَها اءَبَدا)).

حضرت سیّدالشهداء(علیه
السّلام) هم به گریه افتاد و فریاد وا غَوْثاهُ برآورد و فرمود: اى
فرزند عزیزم! اندکى دیگر به کار جنگ باش که به زودى جدّت حضرت محمد(صلّى اللّه علیه و آله وسلم) را ملاقات خواهى نمود و ایشان از جام
سرشار کوثر شربتى به تو خواهد داد که پس از آن هرگز روى تشنگى نبینى و احساس ‍ عطش
ننمایى .

فَرَجَعَ علیه السّلام إِلى مَوْقِفِ النِّزالِ، وَقاتَلَ
اءَعْظَمَ الْقِتالِ، فَرَماهُ مُنْقِذُ بْنُ مُرَّةِ الْعَبْدى بِسَهْمٍ
فَصَرَعَهُ، فَنادى : یا اءَبَتاهُ عَلَیْکَ مِنِّى السَّلامُ، هذا جَدّى
یَقْرَؤُکَ السَّلامُ وَیَقُولُ لَکَ: عَجِّلِ الْقُدُومَ عَلَیْنا، ثُمَّ شَهَقَ
شَهْقَةً فَماتَ.

حضرت علی اکبر(علیه
السّلام) به سوى میدان برگشت و جنگى عظیم نمود که بالاتر از آن تصوّر
نتوان کرد و داد شجاعت بداد در آن حال ((مُنْقذ بن مُرّه عبدى )) تیرى به جانب آن
فرزند رشید سیّدالشهداء، افکند که از صدمه آن تیر بر روى زمین افتاد و فریاد
برآورد: ((یا اَبَتاهُ! عَلَیْکَ...))؛ یعنى پدر جان ، سلام من بر تو باد! اینک
جدّم رسول خدا(صلّى اللّه علیه و آله وسلم) است که به تو سلام
مى رساند و مى فرماید: زود به نزد ما بیا. حضرت علی اکبر(علیه السّلام) این بگفت و فریاد
زد و جان برجان آفرین تسلیم نمود.

فَجاءَ الْحُسَیْنُ علیه السّلام حَتّى وَقَفَ عَلَیْهِ، وَوَضَعَ خَدَّهُ
عَلى خَدِّهِ وَقالَ:
((قَتَلَ اللّهُ قَوْما قَتَلُوکَ، ما اءَجْراءَهُمْ عَلَى
اللّهِ وَعَلَى انْتِهاکِ حُرْمَةِ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله ، عَلَى
الدُّنْیا بَعْدَکَ الْعَفاءُ)).

چون آن جوان این دنیاى فانى را
مشتاقانه وداع نمود، حضرت سیّدالشهداء(علیه السّلام) بر بالین ایشان آمد وگونه
صورت خود را برگونه صورت او گذارد و فرمود: خدا بکُشد آن کسانى را که تو را کشتند،
چه بسیار جراءت و گستاخى نمودند برخداى متعال و بر شکستن حرمت رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلم)، ((عَلَى الدُّنیا بَعْدَکَ الْعَفا))؛
پس از تو، خاک بر سر این دنیا!

قالَ الرّاوى : وَخَرَجَتْ زَیْنَبُ إِبْنَةُ عَلِیٍّ تُنادی : یا حَبیباهُ
یَابْنَ اءَخاهُ، وَجاءَتْ فَاءَکَبَّتْ عَلَیْهِ.
فَجاءَ الْحُسَیْنُ علیه
السّلام فَاءَخَذَها وَرَدَّها إِلَى النِّساءِ.

راوى گوید: در این هنگام حضرت زینب کبری(علیهاالسّلام)از خیمه بیرون دوید در حالتى که ندا مى کرد: یا
حَبیباهُ یَابْنَ اءَخاهُ! پس آن مخدّره آمد و خود را بر روى بدن پاره پاره حضرت علی اکبر(علیه السّلام) افکند، امام حسین(علیه السّلام) تشریف
آورد و خواهر را از روى جنازه علی اکبر(علیه
السّلام) بلند کرد به نزد زنان برگردانید.

ثُمَّ جَعَلَ اءَهْلُ بَیْتِهِ یَخْرُجُ مِنْهُمُ الرَّجُلُ
بَعْدَ الرَّجُلِ، حَتّى قَتَلَ الْقَوْمُ مِنْهُمْ جَماعَةً، فَصَاحَ الْحُسَیْنُ
علیه السّلام فى تِلْکَ الْحالِ: صَبْرا یا بَنى عُمُومَتى ، صَبْرا یا اءَهْلَ
بَیْتى صَبْرا، فَوَاللّهِ لا رَاءَیْتُمْ هَوانا بَعْدَ هذَا الْیَوْمِ
اءَبَدا.

پس از آن یکایک مردان اهل بیت رسول (صلّى اللّه علیه
و آله وسلم) یکى بعد از دیگرى روانه میدان گردیدند تا آنکه جماعتى از ایشان
به دست آن بدکیشان به درجه رفیع شهادت رسیدند. پس حضرت
سیّدالشهداء(علیه السّلام) آواز به صیحه و فریاد بلند
نمود و فرمود: اى عموزادگان من ! و اى اهل بیت من ! صبورى و شکیبایى را شعار خود
سازید و متحمّل بار محنت ، باشید؛ به خدا سوگند که پس از این روز هرگز روى خوارى به
خود نخواهید دید.

^{(1) سوگنامه کربلاء، ترجمه لهوف سیدبن طاووس؛ مسلک دوم:گزارش
از حوادث عاشورا و شهادت امام حسین(علیه السّلام) و یاران با
وفایش.}

**اللهم العن قتلةالحسین(ع)**

«فلم یزل یقاتل
حتی قتل تمام المأتین و فی الارشاد فبصر به مرة بن العبدی ...» حضرت علی اکبر(علیه السلام) دیگر باره بعرصه کارزار آمده و این رجز را
میخواند « الحرب
قد بانت الخ» دست از جان شسته و دل برخدای بسته بکردار صاعقه آتشبار خویشتن
را در میان کفار انداخت و از چپ و راست میزد و میشکست و پیوسته حملات متواتره میکرد
و از روضة الصفا منقول است که تا دوازده حمله نمود تا در این کثرت نیز هشتاد تن از
آن جماعت را دارالبوار فرستاد تا عدد مقتولین به دویست تن رسید.از کرت زخم و سیلان
خون اندام مبارکش سست شد.این وقت مرة بن منقذ بن مرة عبدی ملعون گفت گناهان عرب بر
من که اگر باز بدینگونه بر لشکر حمله کند پدرش را به مرگ او ننشانم.دفعه دیگر که حضرت علی اکبر(علیه السلام) حمله کرد منقذ ملعون فرصتی بدست آورده شمشیری
بر فرق همایونش فرود آورد و بدان ضربت زخمی گران یافت و دیگر سواران از چهار جانب
او را مجروح کردند.توانائی یکباره از حضرت علی
اکبر(علیه السلام) رفت.دست بر گردن اسبش عقاب آورد و عنان رها کرد و اسب در میان
سواران از این سو بدان سوی میتاخت و به هر جانبی که عبور میداد زخمی بر حضرت علی اکبر(علیه
السلام)  میزدند بدن مبارکش را با تیغ پاره پاره کردند.چون نزدیک شد
که رخت به دیگر سرای برد، فریاد برآورد ای پدر اینک جد من رسولخدا (صلی الله علیه وآله وسلم) حاضر است .مرا سقایت کرد به شربتی
که هرگز از این پس تشنه نخواهم شد و تو را همی گوید که تعجیل کن که جامی از بهر تو
ذخیره کرده تا در این ساعت بنوشی.

«آمدن حضرت حسین(علیه السلام) به سر نعش حضرت
علی اکبر(علیه السلام)»

«فی الملهوف فجاءالحسین(علیه
السلام) حتی وقف علیه و وضع خده علی خده و فی الطالبیین عن حمید ابن مسلم
قال سماع اذنی یومئذ الحسین(علیه السلام) و هو یقول قتل الله
قوما قتلوه یا بنی ... » چون حضرت امام حسین(علیه السلام) بانگ فرزند دلبند را شنید اسب برجهاند و
بشتافت و صفوف لشکر را بشکافت و مردم را پراکنده کرد و خود را بر سر علی اکبر(علیه
السلام) رساند دید با بدن صدچاک بر خاک افتاده بر سر پسر
ایستاد وصیحه زد و میگریست و میگفت ای پسرک من خدا بکشد جماعتی را که تو را
کشتند.چه بسیار شگفتی میرود که این جماعت بر خداوند جرات کرده و از رسولخدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نهراسیدند و پرده
حرمت آنحضرت را چاک زدند.ای فرزند بعد از تو خاک بر سر دنیا.پس از اسب پیاده شد
چهره مبارک بر چهره علی اکبر(علیه السلام)  بنهاد و در روایت دیگر سر
شکافته علی اکبر(علیه السلام) را برداشت و برسر زانو گذاشت و خون از سرش پاک
کرد و او را میبوسید.

«بیرون آمدن زینب کبری(علیهاالسلام)ازخیمه بسوی نعش علی اکبر(علیه
السلام)»

در بحار گفته که
حمیدبن مسلم گوید « فکانی انظر الی مرئة خرجت مسرعة کانها الشمس الطالعة ...
» زنی دیدم که از خیام حرم جلالت شتابان به در آمد و چنان بود که گوئی
آفتاب از مشرق برآمد و میگفت واویلاه واثبوراه یا حبیباه یا ثمرة فؤاداه و میگریست
تا خویشتن بر جسد علی اکبر(علیه السلام) افکند من نام او را پرسیدم گفتند زینب(سلام الله
علیها) دختر حضرت علی(علیه السلام) است امام بیامد دست او بگرفت و به خیام
بازگردانید و به جوانان هاشمی فرمود برادر خویش برگیرید.هاشمیا کشته علی اکبر(علیه
السلام) را برداشتند و آورده برابر خیمه گاه امام که در مقابل آن
قتال میکردند بگذاشتند. 

«اضطراب
حضرت سکینه(علیهاالسلام)در شهادت حضرت علی اکبر(علیه السلام)»

در دمعة الساکبة گوید در بعضی از کتب معتبره از
مفید (علیه الرحمة) و او با اسناد خود از
جابر ابن عبدالله انصاری روایت کرده که گفت «لما قتل علی بن
الحسین(علیهماالسلام) دخل
الحسین(علیه السلام) الی الفسطاط باکیا
مایوسا عن نفسه حزینا»چون علی
اکبر(علیه السلام) شهید
شد امام گریان و نالان بخیمه وارد شد و از خود مایوس بود.حضرت سکینه(علیهاالسلام) آمد و عرض کرد «مالی اراک تنعی نفسک و
تدیر طرفک این اخی علی(علیه السلام)» چیست که من تو را
میبینم خبر مرگ خود را میدهی و چشم بدین سوی و آن سوی برمیگردانی کو برادرم علی(علیه
السلام).امام فرمود « قتلوه اللئام »
او را این گروه لئام کشتند.حضرت سکینه(علیهاالسلام) از شنیدن این خبر فریاد وا اخاه
و امهجة قلباه برآورد و خواست از خیمه بیرون رود.امام آمد و منع نمود و فرمود ای
سکینه «اتقی الله
و استعملی الصبر» تقوی کن خدا را و صبر پیشه نما. عرض کرد « یا ابتاه کیف تصبر من
قتل اخوها و شردابوها » پدر جان چگونه صبر می کند کسی که برادر او را بکشند
و پدرش را آواره بگذارند. حضرت امام حسین(علیه السلام) فرمود « انا لله و انا الیه
راجعون » ^(?)

« نامه نوشتن عمربن سعد به عبیدالله »

مرحوم حاج ملا محمد حسین طهرانی در وسیلة النجاة بعد از
ذکر ملاقات حضرت امام حسین(علیه السلام) و عمربن سعد،فیما بین عسکریین گوید روز
چهارشنبه هشتم محرم بود که ابن سعد لعین به عبیدالله بی دین نوشت و مفید علیه
الرحمة در ارشاد گوید که عمربن سعد بدین شرح مکتوبی به ابن زیاد نوشت: « اما بعد فان الله
قداطفیء النایرة و جمع امرالامة هذا الحسین(علیه السلام) قد
اعطانی عهداً ان یرجع الی المکان الذی هو منه اتی او یسیر الی ثغر من الثغور فیکون
رجلا من المسلمین له مالهم و علیه او یاتی امیرالمؤمنین یزید فیضع یده فی یده فیری
فیما بینه و بینه رأیه و فی ذلک لک رضی و للامة صلاح » خداوند آتش فتنه را
خاموش فرمود و کلمه مختلف را مجتمع کرد و امر مسلمین را اصلاح نمود و اینک حسین(علیه
السلام) عهد استوار نموده است که برگردد به همانجائی که بوده
است و یا برود به مکان دیگری و در حکم یکی از مسلمانان باشد و یا بیاید دست در دست
یزید بگذارد و هر چه او خواست انجام دهد و صلاح امت در همین است و موجب خوشنودی
توست.به روایت ارشاد چون این مکتوب را ابن زیاد قرائت کرد گفت: « هذا کتاب ناصح مشفق
علی قومه » این مکتوب ناصح و مهربانی است بر قوم خود چون شمربن ذی
الجوشن (علیه اللعنة) این را شنید،برخاست و
گفت: « اتقبل هذا
منه و قد نزل بارضک الی جنبک والله لئن رحل من بلادک و لمیضع یده فی یدک لیکونن
اولی بالقوة و لتکونن اولی بالضعف و العجز فلاتطعه هذه المنزلة فانها من الوهن
ولیکن لینزل علی حکمک هو و اصحابه به فان عاقبت فانت اولی بالعقوبة و ان عفوت کان
ذلک لک » آیا میپذیری از ابن سعد این کلمات را و حال آنکه حسین(علیه
السلام) در زمین تو نزول کرده و در کنار تو آمده است.یعنی اسیر و
دستگیر تو شده.سوگند به خدا اگر از بلاد تو کوچ دهد از آن پیش که دست در دست تو
نهد،روز به روز بر شوکت و قدرت او بیفزاید و ساعت به ساعت ضعف و عجز تو فزونی
گیرد.عطا مکن به وی این منزلت را که عظیم و هنی است.وگرنه سلطنت را واجب میکند که حسین (علیه
السلام) و اصحاب او فرمان تو را گردن نهد. آنگاه اگر خواهی
عقوبت کنی و اگر نه معفو داری.

ابن زیاد در پاسخ شمر گفت:سخن آنست که براستی تو گفتی و
رای آنست که تو زدی.هم اکنون با سپاه خویش بشتاب و نامه مرا به عمربن سعد برسان و
به او بگو تا بر حضرت امام حسین (علیه السلام) سخت بگیرد چند که بر فرمان پذیر
شد او را سالماً به سوی من فرستد و اگر سر از فرمان برتافت با او قتال دهد.اگر از
این جمله ابن سعد بر ذمت گرفت او را اطاعت کن و اگر کار به مسامحه و مماطله گذاشت
گردنش را بزن و سرش را برای من بفرست و امیر سپاه تو باش.و عمربن سعد را بدین گونه
منشور گرد. « انی
لم ابعثک الی الحسین(علیه السلام) لتکف عنه و لالتطاوله و
لالتمنیه السلامة و البقاء و لالتعتذر عنه و لالتکون له عندی شافعا » میگوید
ای پسر سعد من تو را بسوی حضرت امام
حسین (علیه السلام) نفرستادم که از
جنگ او خودداری کنی و کار به دارازا کشی و نوید سلامت و بقایش داده، عذر او بجوئی و
شفاعت کنی.

« انظر فان نزل الحسین(علیه السلام) و اصحابه علی حکمی
و استسلموا فابعث بهم الی سلما و ان ابوا فازحف الیهم حتی تقتلهم و تمثل بهم فانه
لذلک مستحقون و ان قتل الحسین(علیه السلام) فاوطی الخیل صدره و
ظهره فانه عاق ظلوم و لست اری ان هذا یضر یعد الموت شیئا ولکن علی قول قدقلته لو
قدقتلته لفعلت هذا به »نگران باش اگر حضرت امام حسین (علیه
السلام) و اصحاب او حکم مرا گردن نهند آن جمله را سالما نزد
من فرست و اگر امتناع کند بر او و اصحاب او حمله سنگینی کن تا همگان را با تیغ
درگذارانی و مثله کنی.چرا که ایشان سزاوار اینگونه کیفرند و چون حضرت امام حسین (علیه السلام) را مقتول ساختی البته بر پیکر او اسب بتازی چنانکه سینه و
پشت او خرد شود و نیک میدانم که این بعد از قتل آزاری نرساند ولکن چون بر زبان من
رفته است که اگر او را کشتند اسب بر کشته او میرانند این حکم باید اجرا شود.اکنون
ای پسر سعد اگر آنچه گفتم پذیرفتی تو را جزای شنونده پذیرنده خواهم داد و اگر
نپذیرفتی عمل ما را، باز داشت و از لشکر ما بر کنار میشوی.و کار را با شمربن ذی
الجوشن بگذار که گفتی با او گفته ام.والسلام. ^(?)

^{(?) کتاب وقایع الایّام در احوال محرّم الحرام،ص???-???.
(?) کتاب وقایع الایّام در احوال محرّم
الحرام،ص???-???.}    

اخلاق و رفتار امام
حسین (ع )

با نگاهی  اجمالی به 56سال
زندگی سراسر خداخواهی و خداجویی  حسین (ع )، درمی یابیم
که هماره وقت او به
پاکدامنی  و بندگی و نشر رسالت احمدی و مفاهیم عمیقی والاتر
از درک و دید ما
گذشته است .
اکنون مروری  کوتاه به زوایای زندگانی آن عزیز، که پیش روی ما است
:
جنابش به نماز و نیایش با پروردگار و خواندن قرآن و دعا و استغفار علاقه
بسیاری 
و حتی در آخرین شب (25) داشت . گاهی در شبانه روز صدها
رکعت نماز می گزاشت .
زندگی دست از نیاز و دعا برنداشت ، و خوانده ایم که از
دشمنان مهلت خواست تا
بتواند با خدای خویش به خلوت بنشیند. و فرمود: "خدا می
داند که من نماز و تلاوت
(26) قرآن و دعای زیاد و استغفار را
دوست دارم ".
(27) حضرتش بارها پیاده به خانه کعبه
شتافت و مراسم حج را برگزار کرد.
ابن اثیر در کتاب "اسد الغابة " می نویسد:
"کان الحسین رضی الله عنه فاضلا کثیر الصوم و الصلوة و الحج و الصدقة و افعال
(28) الخیر جمیعها.
حسین (ع )
بسیار روزه می گرفت و نماز می گزارد و به حج می رفت و صدقه می داد و همه
کارهای پسندیده را انجام می داد".
شخصیت حسین بن علی  (ع ) آنچنان بلند و
دور از دسترس و پرشکوه بود که وقتی با
برادرش امام مجتبی (ع ) پیاده به کعبه می
رفتند، همه بزرگان و شخصیتهای اسلامی به
(29) احترامشان از مرکب پیاده شده ،
همراه آنان راه می پیمودند.
احترامی که جامعه برای  حسین (ع ) قائل بود، بدان
جهت بود که او با مردم زندگی 
می کرد - از مردم و معاشرتشان کناره نمی جست - با
جان جامعه هماهنگ بود، چونان
دیگران از مواهب و مصائب یک اجتماع برخوردار بود،
و بالاتر از همه ایمان
بی تزلزل او به خداوند، او را غم خوار و یاور مردم ساخته
بود.
و گرنه ، او نه کاخهای مجلل داشت و نه سربازان و غلامان محافظ، و هرگز مثل
جباران
راه آمد و شد را به گذرش بر مردم نمی بستند، و حرم رسول الله (ص ) را
برای او
خلوت نمی کردند...
این روایت یک نمونه از اخلاق اجتماعی اوست ،
بخوانیم :
روزی از محلی عبور می فرمود، عده ای از فقرا بر عباهای پهن شده شان
نشسته بودند و
نان پاره های خشکی  می خوردند، امام حسین (ع ) می گذشت که تعارفش
کردند و او هم
پذیرفت ، نشست و تناول فرمود و آن گاه بیان داشت : "ان الله لا
یحب المتکبرین "،
خداوند متکبران را دوست نمی دارد. (30)
سپس فرمود: "من دعوت
شما را اجابت کردم ، شما هم دعوت مرا اجابت کنید". آنها
هم دعوت آن حضرت را
پذیرفتند و همراه جنابش به منزل رفتند. حضرت دستور داد
و بدین ترتیب
پذیرایی گرمی  (31) هر چه در خانه موجود است به
ضیافتشان بیاورند،
از آنان به عمل آمد، و نیز درس تواضع و انسان دوستی را با
عمل خویش به جامعه
آموخت .
شعیب بن عبدالرحمن خزاعی  می گوید: "چون حسین بن
علی (ع ) به شهادت رسید، بر پشت
مبارکش آثار پینه مشاهده کردند، علتش را از
امام زین العابدین (ع ) پرسیدند،
فرمود این پینه ها اثر کیسه های  غذایی است که
پدرم شبها به دوش می کشید و به خانه
(32) زنهای  شوهرمرده و کودکان یتیم
و فقرا می رسانید".
شدت علاقه امام حسین (ع ) را به دفاع از مظلوم و حمایت از
ستم دیدگان می توان در
داستان "ارینب وهمسرش عبدالله بن سلام " دریافت ، که
اجمال و فشرده اش را در این
جا متذکر می شویم :
یزید به زمان ولایت عهدی ،
با این که همه نوع وسایل شهوترانی و کام جویی و کامروایی 
از قبیل پول ، مقام ،
کنیزان رقاصه و... در اختیار داشت ، چشم ناپاک و هرزه اش را
به بانوی شوهردار
عفیفی دوخته بود.
پدرش معاویه به جای این که در برابر این رفتار زشت و ننگین
عکس العمل کوبنده ای 
نشان دهد، با حیله گری  و دروغ پردازی و فریبکاری ،
مقدماتی فراهم ساخت تا زن
پاکدامن مسلمان را از خانه شوهر جدا ساخته به بستر
گناه آلوده پسرش یزید بکشاند.
حسین بن علی (ع ) از قضیه باخبر شد، در برابر این
تصمیم زشت ایستاد و نقشه شوم
معاویه را نقش بر آب ساخت و با استفاده از یکی از
قوانین اسلام ، زن را به
شوهرش عبدالله بن سلام بازگرداند و دست تعدی و تجاوز
یزید را از خانواده مسلمان
و پاکیزه ای قطع نمود و با این کار همت و غیرت الهی
اش را نمایان و علاقه مندی خود
را به حفظ نوامیس جامعه مسلمانان ابراز داشت ، و
این رفتار داستانی شد که در
مفاخر آل علی (ع ) و دناءت و ستمگری بنی امیه ،
برای همیشه در تاریخ به یادگار
(33) ماند.
علائلی در کتاب "سمو المعنی " می نویسد:
"ما
در تاریخ انسان به مردان بزرگی برخورد می کنیم که هر کدام در جبهه و جهتی 
عظمت
و بزرگی خویش را جهان گیر ساخته اند، یکی در شجاعت ، دیگری در زهد، آن دیگری 
در سخاوت ، و... اما شکوه و بزرگی امام حسین (ع ) حجم عظیمی است که ابعاد
بی نهایتش هر یک مشخص کننده یک عظمت فراز تاریخ است ، گویا او جامع همه
(34) والاییها و
فرازمندیها است ".
آری ، مردی که وارث بی کرانگی  نبوت محمدی است ، مردی که
وارث عظمت عدل و مروت
پدری چون حضرت علی  (ع ) است و وارث جلال و
درخشندگی فضیلت مادری چون حضرت
فاطمه (س ) است ، چگونه نمونه برتر و والای عظمت
انسان و نشانه آشکار فضیلتهای 
خدایی نباشد.
درود ما بر او باد که باید او
را سمبل اعمال و کردارمان قرار دهیم .
امام حسین (ع ) و حکایت زیستن و شهادتش و
لحن گفتارش و ابعاد کردارش نه تنها
نمونه یک بزرگ مرد تاریخ را برای ما مجسم می
سازد، بلکه او با همه خویشتن ، آیینه
تمام نمای فضیلتها، بزرگ منشیها،
فداکاریها، جان بازیها، خداخواهیها وخداجوییها
می باشد، او به تنهایی  می تواند
جان را به لاهوت راهبر باشد و سعادت بشریت را
ضامن گردد.
بودن و رفتنش ،
معنویت و فضیلتهای انسان را ارجمند نمود.
-----------------
پی نوشتها:
در سال و ماه و روز ولادت امام حسین (ع ) اقوال دیگری هم
گفته شده است ، ولی  (1)
ما قول مشهور بین شیعه را نقل
کردیم . ر. به . ک . اعلام الوری طبرسی ، ص .213
احتمال دارد منظور از اسما،
دختر یزید بن سکن انصاری باشد. ر. به . ک . اعیان (2)
الشیعه ، جزء ,11 ص .167
امالی شیخ طوسی ، ج 1، ص .377 (3)
شبر بر وزن حسن ، و شبیر بر وزن حسین ، و مبشر بر
وزن محسن ، نام پسران هارون (4)
بوده
است و پیغمبر اسلام (ص ) فرزندان خود حسن و حسین و محسن را به این سه نام
نامیده است - تاج العروس ، ج 3، ص ,389 این سه کلمه در زبان عبری همان معنی را
دارد که حسن و حسین و محسن در زبان عربی دارد - لسان العرب ، ج ,66 ص .60
معانی الاخبار، ص .57 (5)
در منابع
اسلامی درباره عقیقه سفارش فراوان شده و برای سلامتی فرزند بسیار (6)
مؤثر دانسته شده است . ر. به . ک . وسائل الشیعه ،
ج ,15 ص 143به بعد.
کافی ، ج 6، ص .33 (7)
مقتل خوارزمی ، ج 1، ص 146- کمال الدین صدوق ، ص .152 (8)
سنن ترمذی ، ج 5، ص .323 (9)
ذخائر العقبی ، ص .122 (10)
الاصابه ، ج ,11 ص .30 (11)
سنن ترمذی ، ج
5، ص 324- در این قسمت روایاتی که در کتابهای اهل تسنن آمده (12)
است نقل شد تا برای آنها هم سندیت
داشته باشد.
الاصابه ، ج 1، ص .333 (13)
تذکرة الخواص ابن جوزی ، ص 34- الاصابه ، ج 1، ص
,333 آن طور که بعضی از (14)
مورخین گفته اند این موضوع تقریبا در سن ده سالگی امام حسین (ع ) اتفاق
افتاده
است .
ارشاد مفید، ص .173 (15)
رجال کشی ، ص 94- کشف الغمة ، ج 2، ص .206 (16)
مقتل خوارزمی ،
ج 1، ص 184- لهوف ، ص .20 (17)
روز هشتم ماه ذیحجه مستحب است که حاجیها به "منی "
بروند، و در آن زمان به (18)
این حکم استحبابی عمل می کردند، ولی در زمان ما مرسوم شده است که از روز
هشتم
یکسره به عرفات می روند.
کامل الزیارات ، ص 68به بعد - مشیر الاحزان ،
ص 9. (19)
لهوف ، ص .53 (20)
کامل الزیارات ،
ص .105 (21)
کامل الزیارات ،
ص .101 (22)
کامل الزیارات ،
ص .121 (23)
کامل الزیارات ،
ص .147 (24)
عقد الفرید، ج
3، ص .143 (25)
ارشاد مفید، ص .214 (26)
مناقب ابن شهرآشوب ، ج 3، ص 224- اسد الغابة ، ج 2،
ص .20 (27)
اسد الغابة ، ج
2، ص .20 (28)
ذکری  الحسین ، ج 1، ص ,152 به نقل از ریاض الجنان ، چاپ بمبک ی ، ص 241- (29)
انساب الاشراف .
سوره نحل ، آیه .22 (30)
تفسیر عیاشی ، ج 2، ص .257 (31)
مناقب ، ج 2، ص .222 (32)
الامامة والسیاسة ، ج 1، ص 253به بعد. (33)

 بــا آنــکــه هــسـت آب تــو جان پـرو
ای فرات **
                         ** دلــــهــــا بـــــود ز آب تــــــو، در آذر ای فرات
**

     ** ســـیــراب از تـــو عــالـــم و انــدر کــنــار تــو ** 
                         ** جـان داده تـشـنـه خسـرو جـان
پرور ای فرات
**

     ** بی
مهـریت بس اینکه حسین^(ع) تشنه بود و تو
**
                         ** بـودی بـه مـهــر دخـتـر
پـیـغـمـبـر^(ص) ای فرات **

     ** از
آب، تــــو مــــضــایـــقــه کــــردی و آب داد **
                         ** تـیـر جـفـا بـه حـلـق عـلـی اصـغـر^(ع) ای فرات **

     ** بـا
نــو رَسـان ســاقـی کــوثــر از ایــن عـمــل **
                         ** آتــــش فــکـــنــد? بــه دل
کــــوثـــــر ای فرات **