آیا به کلمات والفاظی که روزانه می نویسیم دقت کرده ایم؟
برخی از این الفاظ رایج به دلیل عدم مشروعیت و مخالفت آنان با اعتقادات ما می
تواند خطراتی به همراه داشته باشد.
از بین این الفاظ (ان شاء الله) در بعضی اوقات انشاء الله نوشته می شود, با کمی
دقت به معانی این دو متوجه می شویم که این دو لفظ با هم تفاوت دارند .
إنشاء مصدر فعل «أنشأ» و به معنای (ایجاد کردن ,به وجود آوردن , خلق کردن
)است.
طبق این آیه ((إِنَّا أَنشأْنَهُنَّ إِنشاءً))(35.واقعه)ما
آنان را به وصفی ناگفتنی ایجاد کردیم .
پس ابراز (انشاءالله) در مواقعی که می خواهیم کاری را انجام دهیم، معنای ایجاد و
خلق از سوی ما را القاء می کند، یعنی ما خداوند را ایجاد کرده
ایم.(العیاذبالله)
«إن» در (ان شاء الله) حرف شرط و به معنای «اگر» و فعل «شاء»
به معنای خواستن و مقدر کردن است.
و ما با نوشتن إن شاء الله به این صورت می گوییم( اگر خداوند مقدر فرمود؛ به
خواست خدا).
که در این آیه معنا مشخص است:
وَ مَا تَشاءُونَ إِلا أَن یَشاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً
حَکِیماً(30.انسان)
و شما ( اولیای حق ) چیزی جز آنچه خدا بخواهد نمیخواهید ( و کار را به او تفویض
میکنید که ) البته خدا به احوال خلق دانا و به صلاح بندگان آگاهست.
بیان لطیف
قرآن
وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا «23» إِلَّا أَن یَشَاء
اللَّهُ وَاذْکُر رَّبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَقُلْ عَسَى أَن یَهْدِیَنِ رَبِّی
لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا
این آیات یک دستور کلى به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى دهد که هرگز
نگو من فلان کار را فردا انجام مى دهم (و لا تقولن لشى ء انى فاعل ذلک غدا). مگر
اینکه خدا بخواهد (الا ان یشاء الله ) یعنى در رابطه با اخبار آینده و تصمیم بر
انجام کارها، حتما جمله انشاء الله را اضافه کن ، چرا که:
اولا: تو هرگز مستقل در تصمیم گیرى
نیستى و اگر خدا نخواهد هیچ کس توانائى بر هیچ کار را ندارد، بنا بر این براى اینکه
ثابت کنى نیروى تو از نیروى لا یزال او است و قدرتت وابسته به قدرت او جمله انشاء
الله (اگر خدا بخواهد) را حتما به سخنت اضافه کن .
ثانیا: خبر دادن قطعى براى
انسان که قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مى رود صحیح و منطقى نیست ، و
چه بسا دروغ از آب در آید، مگر اینکه با جمله انشاء الله همراه باشد.
شان نزولى را که در مورد آیات فوق نقل شده است این بیان را تایید مى کند، زیرا
پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بدون ذکر انشاء الله به کسانى که پیرامون
اصحاب کهف و مانند آن سؤ ال کرده بودند قول توضیح و جواب داد، به همین جهت مدتى وحى
الهى به تاخیر افتاد، تا به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در این زمینه
هشدار داده شود و سرمشقى براى همه مردم باشد سپس در تعقیب این جمله ، قرآن مى گوید
هنگامى که یاد خدا را فراموش کردى بعد که متوجه شدى پروردگارت را بخاطر بیاور
(و اذکر ربک اذا نسیت ). اشاره به اینکه اگر بخاطر فراموشى جمله
انشاء الله را به سخنانى که از آینده خبر مى دهى نیفزائى هر موقع بیادت آمد فورا
جبران کن و بگو انشاء الله ، که این کار گذشته را جبران خواهد کرد. و بگو امیدوارم
که پروردگارم مرا به راهى روشنتر از این هدایت کند (و قل عسى ان یهدین ربى لاقرب من
هذا رشدا).
جمله ان شاء الله به هنگام بیان تصمیم هاى مربوط به آینده ، نه تنها یک
نوع ادب در پیشگاه خدا است ، بلکه بیان این حقیقت مهم نیز هست که ما چیزى از خود
نداریم هر چه هست از ناحیه او است ، مستقل بالذات خدا است ، و ما همه متکى باو
هستیم ، تا اراده او نباشد اگر تیغهاى عالم از جا حرکت کنند حتى یک رگ را نخواهند
برید، و اگر اراده او باشد همه چیز به سرعت تحقق مى یابد و حتى شیشه را در بغل سنگ
نگه مى دارد. این در حقیقت همان مفهوم توحید افعالى است که در عین وجود
اختیار و آزادى اراده انسان ، وجود هر چیز و هر کار را به مشیت خدا وابسته مى کند.
این تعبیر با افزایش دادن توجه ما به خدا در کارها، به ما نیرو و قدرت مى بخشد ، و
هم دعوت به پاکى و صحت عمل مى کند. از پاره اى از روایات استفاده مى شود که اگر کسى
سخنى را در ارتباط با آینده بدون انشاء الله بگوید خدا او را به خودش وامیگذارد و
از زیر چتر حمایتش بیرون مى برد.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) میخوانیم : امام دستور داده بود نامه اى
بنویسند، هنگامى که نامه پایان یافت و به خدمتش دادند ملاحظه کرد، انشاء الله در آن
نبود، فرمود: «کیف رجوتم ان یتم هذا و لیس فیه استثناء، انظروا کل موضع لا یکون فیه
استثناء فاستثنوا فیه» شما چگونه امیدوار بودید که این نامه (یا این کار) به پایان
برسد در حالى که انشاء الله در آن نیست ، نگاه کنید در هر جاى آن نیست بگذارید.
*********************************************
برگرفته از : تفسیر نمونه جلد 5
