زمانی که در حال نوش جان کردن میوه یا سبزی خوش رنگ و لعابی بوده اید چقدر به رنگ آن توجه کرده اید؟ مثلا از خودتان پرسیده اید سیب سرخی که رنگ زیبایش هر کسی را به خوردن آن برانگیخته می کند، چه ویژگی های تغذیه ای دارد یا پرتقال توسرخ یا نارنجی رنگی که آدم را یاد رنگ زیبای خورشید دم غروب می اندازد، اصلا چرا این رنگی و این رنگ بیانگر چه ویژگی های تغذیه ای است؟ و اصلا چرا متخصصان تغذیه تنوع غذایی را پیشنهاد کرده و معتقدند بهترین رژیم غذایی، برنامه ای است که تنوع غذایی در آن رعایت شده باشد؟ همین حالا جواب همه این سوال ها را می خوانید.

رعایت تنوع غذایی بهترین الگوی تغذیه ای است. به این دلیل که ترکیبات غذایی لازم در اختیار بدن قرار می گیرد. انتخاب و مصرف انواع میوه و سبزی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به این معنی که با خوردن میوه ها و سبزی های مختلف نیاز بدن به انواع ترکیب های ضروری تامین می شود، اما با آگاهی از ترکیب هر یک از میوه ها و سبزی ها می توانید برنامه متنوعی داشته باشید. یکی از راه های شناخت ویژگی های تغذیه ای میوه ها و سبزی ها، رنگ آنهاست. در علم تغذیه رعایت تنوع غذایی از روی رنگ مواد غذایی به "تغذیه رنگین کمانی" معروف است. به همین دلیل رنگ های اصلی موادغذایی را به هفت رنگ اصلی تقسیم بندی می کنند.

هر رنگ، یک نشانه

هر رنگ، بیانگر ویژگی خاصی در خوراکی هاست، اما همه رنگ ها نشانه وجود نوعی آنتی اکسیدان در خوراکی مورد نظر است. در واقع هر یک از رنگ ها متعلق به نوعی آنتی اکسیدان است. اگر یادتان رفته، یادآوری کنیم که آنتی اکسیدان ها اصلی ترین عوامل از بین برنده رادیکال های آزاد (از عوامل اصلی ابتلا به سرطان) هستند. بنابراین با رعایت تنوع رنگی در مصرف میوه ها انواع آنتی اکسیدان ها را دریافت خواهید کرد، اما هر رنگ ویژگی خاصی دارد و در پس رنگ هر یک از میوه ها، یک دنیا حرف ناگفته نهفته است.
 

بنفش، دوست قلب

اولین رنگ این رنگین کمان غذایی، رنگ بنفش است. طیف این رنگ را آبی ـ بنفش در نظر می گیرند. بنابراین از انگور سیاه تا بلوبری در این گروه قرار می گیرند. خوراکـی های آبی ـ بنفش حاوی آنتی اکسیدان آنتوسیانین هستند. هر چه رنگ میوه تیره تر باشد، میزان آنتوسیانین آن بیشتر است.

ویژگی رنگ: آنتوسیانین مانع لخته شدن خون می شود. بنابراین مصرف میوه های آبی ـ بنفش باعث جلوگیری از ابتلا به بیماری های قلبی و سکته قلبی و مغزی می شود علاوه بر این که به کنترل فشار خون نیز کمک می کند. ویژگی آنتی اکسیدانی این گروه از میوه ها در رتبه نخست قرار دارد.

خوراکی ها: بادمجان با پوست، شاتوت، انگور سیاه و بنفش، آلو بخارا، گوجه برقانی، کشمش پلویی و انار با رنگ تیره مایل به سیاه.
 

سبز؛ قاتل سرطان

این رنگ، رنگ طبیعت است و بسیاری از میوه ها و سبزی ها اصالت شان را حفظ کرده و سبز هستند. دلیل این رنگ سبز وجود آنتی اکسیدانی به نام ایزوتیکوسیانات است. میوه های سبزرنگی مانند کلم و کلم بروکلی که به آنها گیاهان چلیپایی می گویند حاوی دو نوع آنتی اکسیدان دیگر یعنی فیتوکمیکال و ایزوتیکوسیانات هستند. این دو ترکیب به طور خاص باعث از بین رفتن رادیکال های آزاد می شوند.

ویژگی رنگ: آنتی اکسیدان ایزوتیکوسیانات به تصفیه بهتر خون کمک می کند. هرچه میزان این آنتی اکسیدان در بدن بیشتر باشد،کبد بهتر فعالیت کرده و خون بهتر تصفیه می شود. علاوه براین میوه های سبزرنگ حاوی ویتامین K، پتاسیم، اسید فولیک، بتاکاروتن و اسیدچرب امگا3 هستند. ویتامین K برای انعقاد مناسب خون ضروری است. پتاسیم موجود در موادغذایی باعث کنترل میزان فشار خون می شود. علاوه بر این که وجود پتاسیم مانع ابتلا به سرطان بویژه سرطان کولون وخون می شود. اسیدفولیک یکی از مهم ترین ترکیبات برای جلوگیری از ابتلا به کم خونی است.

خوراکی ها: کلم برگ، کلم بروکلی، کلم بروکسل، هندوانه ابوجهل، انواع سبزی ها، خیار و کدو

زرد ـ سبز، دوست چشم

میوه هاو سبزی هایی که طیف رنگی شان مخلوط رنگ زرد و سبز است حاوی آنتی اکسیدان دیگری به نام لوتئین هستند. در این میوه ها و سبزی ها رنگ سبز و زرد در کنار هم قرار دارند و گاهی یکی از رنگ ها بر دیگری غلبه می کند؛ اما یکی از رنگ ها کاملا از بین نرفته است.

ویژگی رنگ: لوتئین به طور خاص باعث حفظ سلامت شبکیه چشم می شود. این ترکیب روند پیری شبکیه چشم را کند کرده و مانع کاهش بینایی بر اثر کهولت سن می شود. ویتامین C موجود در این خوراکی ها بالاست.

خوراکی ها: پسته، آووکادو، کیوی، سبزی های دو رنگ سبزـ زرد مانند کرفس

قر؛یژه آقایان

خوراکی های قرمز رنگ حاوی کارتنوئیدی به نام لیکوپن هستند. این ترکیب نیز نوعی آنتی اکسیدان است. در میان کارتنوئیدها، لیکوپن نیز آنتی اکسیدانی قوی بوده، مانع ابتلا به سرطان می شود. قرمزها حاوی کارتنوئید دیگری به نام "فلاونوئید" نیز هستند.

ویژگی رنگ: لیکوپن موجود در موادغذایی قرمزرنگ، مانع ابتلا به مشکلات غده پروستات بویژه بدخیمی این غده در مردان می شود. علاوه بر این که با جلوگیری از ایجاد لخته خون، مانع بروز سکته قلبی می شود. قرمزها حاوی ویتامین C نیز هستند. بنابراین با خوردن آنها پوست، رگ ها و سیستم ایمنی بدن سلامت می مانند. فلاونوئید موجود در این خوراکی ها ضدالتهاب است.

خوراکی ها: گوجه فرنگی، توت فرنگی، هندوانه، گریپ فروت، گوآوا، قره قاط

 

زرد ـ نارنجی؛ دوست پوست

این گروه از خوراکی ها حاوی دو ترکیب مهم شامل ویتامین C و بتا کریپتوگزانتین هستند. هردوی این ترکیب ها ضمن داشتن ویژگی آنتی اکسیدانی، ویژگی های اختصاصی دیگری هم دارند.

ویژگی رنگ: رنگ زرد ـ نارنجی خوراکی ها نشان می دهد این خوراکی حاوی بتاکریپتوگزانتین است. این ترکیب پیش ساز ویتامین A است. بنابراین مصرف موادغذایی حاوی این ترکیب باعث حفظ سلامت پوست، تقویت بینایی و بالارفتن توان سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماریزا می شود. خوراکی های زرد ـ نارنجی به دلیل ترکیبی که دارند به طور خاص باعث حفظ سلامت چشم شده، مصرف آنها برای بهبود عملکرد شبکیه و عدسی چشم ضروری است. علاوه بر این که وجود ویتامین A و C موجود در این خوراکی ها، آنها را به خوراک اختصاصی برای بهبود کیفیت پوست تبدیل کرده است. بنابراین خوردن یا تهیه ماسک از این میوه ها و مالیدن آن روی پوست باعث شادابی و جوانی آن می شود.

خوراکی ها: انبه، گرمک، سیب زمینی، زردآلو و هویج زرد

 

نارنجی؛ دوست سیستم ایمنی

خوراکی های نارنجی حاوی دو ترکیب مهم یعنی "آلفا و بتاکاروتن" هستند. این دو ترکیب محافظ اختصاصی پوست، چشم و سیستم ایمنی هستند.

ویژگی رنگ: اگر خوراکی های نارنجی ـ زرد حاوی ترکیب های ضروری برای چشم هستند و باعث تقویت عملکرد سیستم ایمنی می شوند، خوراکی هایی که رنگ نارنجی مطلق دارند، بیش از نارنجی ـ زردها به سلامت چشم و پوست کمک کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شوند. دلیل آن هم وجود پیش ساز ویتامین A در این خوراکی هاست. علاوه بر این که خوراکی های نارنجی رنگ حاوی ویتامین C و بعضی از آنها حاوی کمی اسیدچرب امگا 3 و 6 است.

خوراکی ها: هویج، پرتقال، نارنگی، نارنج و کدو حلوایی
 

زرد؛ دوست استخوان

ویژگی این خوراکی ها شبیه زرد ـ نارنجی هاست. این رنگ نشان می دهد خوراکی مورد نظر حاوی گزانتین و زئا گزانتین است.

ویـژگی رنگ: دو ترکیب موجود در خوراکی های زردرنگ، ضمن کمک به حفظ سلامت پوست و چشم به حفظ سلامت استخوان ها کمک می کند. بنابراین بهتر است در فصل زمستان که استخوان ها آفتاب کمتری دریافت کرده، در معرض پوکی استخوان قرار دارند، بیشتر از این خوراکی ها استفاده کنید. بعضی از این خوراکی ها سرشار از پتاسیم هستند.

خوراکی ها: لیمـوترش، لیموشیرین، کشمش آجیلی، انگور، موز، سیب زمینی و گلابی