سرفه امانش را بریده. می‌گوید همه‌چیز از ریختن سفیدکننده در سرویس بهداشتی خانه شروع شده و از آن روز به محض این‌که بوی تندی استنشاق میکند، سرفه و تنگی‌نفس سراغش می‌آید. پزشک به او گفته دچار حساسیت تنفسی شده و ریه‌اش هم در اثر بخار آسیب‌دیده.
خیلی از خانم‌های خانه‌دار، نقاشان ساختمان، نظافتچی‌ها و کسانی که در محل کارشان با مواد شیمیایی سر و کار دارند، ممکن است ناگهان دچار این مشکل شوند و تعجب کنند از این‌که چرا یکباره دچار این حساسیت و آسیب شده‌اند.
دکتر علیرضا سالک مقدم، ایمونولوژیست، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در این‌باره می‌گوید:
مواد شوینده و سفیدکننده در واقع مواد شیمیایی است که مستقیما روی مخاط دستگاه تنفسی اثر می‌گذارد و به آن آسیب می‌زند. برخی از این مواد اسیدی و برخی قلیایی است و در نهایت باعث آسیب مستقیم به سلول‌های مخاط دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی، از حنجره و نای گرفته تا ریه‌ها میشود.
به گفته این ایمونولوژیست، وقتی هم این سلول‌ها آسیب می‌بیند، مستعد ابتلا به مشکلات بعدی خواهد شد، مثلا ممکن است باعث شود که شخص براحتی دچار عفونت یا آلرژی شود.
پای ژنتیک در میان نیست
دکتر سالک مقدم می‌گوید: تاثیر و آسیب این نوع مواد تحریک‌کننده، ارتباطی با مسائل ژنتیکی ندارد و دیر یا زود در تماس طولانی‌مدت باعث بروز مشکل میشود، اما ژنتیک در ابتلا به آلرژی و حساسیت به مواد مختلف تاثیر دارد.
آسیب حاصل از آلرژی‌‌ها، ناشی از ماده‌ای که فرد با آن تماس داشته یا بوی آن را استنشاق کرده، نیست. در واقع آلرژی، واکنش بدن نسبت به مواد حساسیت‌زاست و اگر فرد استعداد ژنتیکی داشته باشد، در مواجهه با مواد مختلف ممکن است دچار مشکل شود.
البته نمی‌توان گفت کسی که تا به حال دچار حساسیت و آلرژی نشده، هرگز مبتلا نخواهد شد. حتی امکان دارد کسی که به آلرژی مبتلاست، به‌علت تغییراتی در ژن‌‌هایش، بهبود پیدا کند. پس در میزان آسیب‌های ناشی از تحریک، ژن نقشی ندارد.
چرا بعضی‌ها دچار حساسیت می‌شوند؟
خیلی از خانمها و حتی آقایان در طول روز با مواد شیمیایی مختلف سروکار دارند، اما فقط بعضی از آنها پس از مدتی دچار حساسیت و علائمی مثل سرفه و تنگی‌نفس می‌شوند. علت این موضوع چه می‌تواند باشد؟
دکتر سالک مقدم در توضیح این‌که چرا ناگهان فردی به ماده‌ای حساسیت پیدا می کند، می‌گوید: این موضوع به قدرت مقاومت مخاط مربوط میشود که در افراد متفاوت است. مخاط‌های دستگاه تنفسی برخی آدم‌ها مقاومت بیشتر و مخاط‌های برخی دیگر، مقاومت کمتری به بخار و بوی مواد مختلف دارد.
از طرفی، مقدار ماده‌ای که مصرف‌شده هم اهمیت دارد؛ مثلا اگر فردی که با مواد شوینده یا دیگر مواد شیمیایی کار میکند، مراقب باشد و آن را مستقیم و به مقدار زیاد استفاده نکند و بی‌محابا و نزدیک به بینی و صورتش آن را به کار نبرد، بی‌شک کمتر از کسی که این نکته‌ها را در نظر نمی‌گیرد و ملاحظه‌ای در این مورد نمی‌کند، آسیب خواهد دید.
بی‌احتیاطی در استفاده از مواد شوینده و جرمگیر بویژه اگر مقاومت مخاط یا ترشحات مخاطی کم باشد، به دستگاه تنفسی آسیب می‌زند. بنابراین باید مراقب بود.
گاهی حساسیت ناگهان سراغتان می‌آید
خیلی‌وقت‌ها ممکن است قبلا با ماده‌ای مثل تینر و مواد شوینده کار کرده باشیم و مشکلی هم برایمان ایجاد نشده باشد، ولی از زمانی به بعد، دچار مشکل شویم.
دکتر سالک مقدم با اشاره به این‌که هر مشکلی بالاخره از زمانی شروع میشود، می‌گوید: کسانی که به‌صورت ممتد، طولانی و دائم از ماده‌ای محرک و شیمیایی استفاده می‌کنند، هر چقدر هم مقاوم باشند بالاخره امکان دارد روزی دچار آسیب و حساسیت شوند و ریه‌‌شان کم‌کم صدمه ببیند.
پس این‌که کسی تا به حال در کار با این مواد دچار مشکل نشده، نباید باعث شود که جانب احتیاط را رعایت نکند و تصور کند تا ابد مصون خواهد ماند.
بخصوص خانمها باید استفاده مستمر از مواد شوینده و سفیدکننده را برای شستن و تمیز کردن سطوح کنار بگذارند و وقتی این مواد را به کار می‌برند، جانب احتیاط را رعایت کنند؛ مثلا دستمالی جلوی دهان و بینی‌شان بگیرند و حتی با وجود این هم خیلی نزدیک به صورتشان از این مواد استفاده نکنند، چون چشم‌ها هم از بخارهای سمی در امان نیست.
علاوه بر این، اگر متوجه حساسیت خود به این مواد شدید حتما، آنها را کنار بگذارید. بهترین درمان هنگام بروز حساسیت نیز تنفس هوای تازه است.
از طرفی باید مدتی صبر کرد تا آثار حساسیت بهبود یابد، چون ریه پس از مدتی قرار نگرفتن در معرض مواد شیمیایی و آسیب‌زا، بتدریج خود را ترمیم میکند، بخصوص اگر هوا سالم باشد.
البته حتما باید به پزشک هم مراجعه کرد، چون گاهی لازم است برای تسریع روند بهبود و ترمیم ریه و شست‌وشوی مخاط‌ها، داروهایی تجویز شود.
سرفه‌های شدید آزاردهنده
گاهی بعد از تماس با مواد شیمیایی و شوینده، سرفه سراغ فرد می‌آید و تا مدتی او را رها نمی‌کند. سرفه در حد مختصر اشکالی ندارد، چون به خارج شدن خلط‌‌های آغشته به مواد محرک کمک میکند، ولی اگر خیلی تکرار شود و شدید باشد، لازم است با داروهای خاصی کنترل شود.
دکتر سالک مقدم با بیان این مطلب می‌گوید: سرفه‌های پی‌درپی و شدید، به علت اصطکاکی که در مخاط‌های ریه، حلق و حنجره ایجاد میکند، می‌تواند آسیب شدیدی به آن بزند، بنابراین اگر شدید باشد باید حتما آن را کنترل کرد تا آسیب افزایش نیابد و دستگاه تنفسی فرصت ترمیم پیدا کند.
مواد شیمیایی خوشبو آسیب‌رسا‌ن‌تر است
امروزه برخی سفیدکننده‌ها با بوی عطر گل‌ها و میوه‌ها در بازار وجود دارد که دکتر سالک مقدم معتقد است این معطر بودن به معنای کم‌ضرر بودن آنها نیست.
او هشدار می‌دهد: این مواد معطر فقط برای پوشاندن بوی نامطلوب این مواد به آنها اضافه میشود. حتی شاید به کار بردن چنین مواد شوینده‌ای خطرناک‌تر هم باشد.
این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: علت این است که تا زمانی که بوی تند استشمام میشود، افراد از آن حذر می‌کنند، ولی وقتی این بو پوشانده شود، امکان دارد کمتر متوجه خطر شوند و بو، گاز و بخارهای نامطلوب را بیشتر استنشاق کنند. یادمان باشد در هر صورت، بو و بخارهای نامطلوب و آسیب‌رسان وجود دارد، حتی اگر ماده شیمیایی یا سفیدکننده بوی عطر بدهد.
سفیدکننده را با ماده شوینده دیگری مخلوط نکنید
مخلوط کردن وایتکس با مواد شوینده و تمیزکننده، مسمومیت‌های جدی و خطرناک را به همراه دارد و حتی در مواردی می‌تواند به مرگ منجر شود.
اگر قرار است از وایتکس استفاده کنید، بهترین کار این است که این محلول را در فضای آزاد به کار ببرید، زیرا گازهای حاصل از آن در فضا پراکنده شده و موجب مسمومیت شما نخواهد شد. در صورتی که مجبورید از این محلول در فضای بسته استفاده کنید، حتما تهویه هوا را روشن کنید و درب و پنجره را باز بگذارید.
در صورت تماس وایتکس با چشم و مخاط بینی، موضع را با آب فراوان بشویید و فورا به پزشک مراجعه کنید.
دقت کنید هنگام کار با مواد شوینده مثل وایتکس، این مایعات روی دست و اعضای دیگر بدن‌تان نریزد و اگر چنین اتفاقی افتاد فورا آن را با آب بشویید.
مهم‌تر از آن مراقب زخم‌های سطح بدن‌تان و یا زخم‌ها و بریدگی‌های کف دست‌تان باشید. برخورد وایتکس به زخم‌ها، علاوه بر آنکه درد و ناراحتی زیادی برایتان ایجاد میکند می‌تواند روند ترمیم زخم را به تاخیر انداخته و حتی زخم را بدتر کند.
