فلج چندگانه یا اِسکلروزِ چندگانه که با نام اختصاری اِم‌اِس یا MS نیز شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی است که در آن غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌بینند. ام.اس (MS) که به طور معمول در سنین 20 تا 50 سالگی و در زنان دو برابر مردان اتفاق می‌افتد، نوعی بیماری عصبی است که پژوهشگران دلایل متعددی برای ابتلا به آن ذکر می‌کنند. گفتنی است آمار مبتلایان به بیماری ام.اس در ایران حدود 70 هزار نفر است.

اسم بیماری ام.اس به دلیل ناآگاهی ما از دلایل ابتلا به آن کمی ترسناک است. اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد با رعایت بعضی نکته‌ها می‌توان مانع از ابتلا به این بیماری شد. یکی از شیوه‌های جلوگیری از ابتلا به این بیماری، دریافت ویتامین D کافی است که با پیاده‌روی در معرض نورآفتاب به دست می‌آید.

1.‌ در غیاب ویتامین D: اگر همین حالا ویزای شما برای سفر به نروژ آماده است، آن را لغو کنید؛ چون با سفر به نروژ ام.اس در انتظار شماست. بالاترین آمار ابتلا به ام.اس مربوط به این کشور است. چون مردم این کشور بالاترین آمار کمبود جذب ویتامین D را دارند. اما نکته جالب اینجاست که در مناطقی از این کشور که ماهیگیری بیشتر رایج است، آمار ابتلا به ام.اس در سطح پایینی است.

دلیل آن نیز دریافت ویتامین D و اسید چرب امگا 3 به سبب مصرف ماهی است. اما خطر ابتلا به ام.اس در کشورهای اسکاندیناوی بیش از سایر کشورهای جهان است. در بعضی ایالت‌های امریکا، استرالیا و کشورهایی که میزان تابش آفتاب کم است، خطر ابتلا به ام.اس بیشتر است. بنابراین در فصل تابستان تا می‌توانید با رعایت اصول ایمنی هر روز چند ساعتی در معرض نور آفتاب پیاده‌روی کنید. این کار باعث دریافت ویتامین D کافی و جلوگیری از ابتلا به ام.اس می‌شود.

2.‌ هم‌محله‌ای بودن با ام.اس: هیچ می‌دانستید مکان زندگی شما ممکن است ام.اس‌خیز باشد؟! بله، درست شنیدید. یکی از دلایل ابتلا به ام.اس، مکان زندگی شماست. جالب این‌جاست که اگر فرد در جایی زندگی کند که در آن مکان خطر ابتلا به بیماری ام.اس بالا باشد اما تا پیش از رسیدن به سن پانزده سالگی مکان زندگی‌اش را تغییر دهد، خطر ابتلای به این بیماری از بین می‌رود.

عکس این قضیه نیز صادق است. افرادی که تا پیش از رسیدن به پانزده سالگی به منطقه‌ای که خطر ابتلا به ام.اس در آن بالاست مهاجرت کنند، خطر ابتلای فرزندان‌شان به این بیماری دور از انتظار نیست. از این مکان‌ها می‌توان به شهرها با آلودگی‌های زیست‌محیطی شامل آلودگی با فاضلاب، آلودگی با امواج اضافی مانند پارازیت‌ها، آلودگی‌های شیمیایی و آلودگی هوا بویژه مه‌دودهای ناشی از آلاینده‌های صنعتی اشاره کرد.

اگر قصد کوچ به مناطق خوش آب و هوا را داشته‌اید، تردید نکنید. همین حالا کوله‌بارتان را ببندید و حرکت کنید. هرچه از شهرهای صنعتی و عوامل آلاینده فاصله بگیرید، ازخطر ابتلا به ام.اس دور شده‌اید.

3.‌ پیامک بیشتر، سلامت بیشتر: همیشه توصیه براین است که با فاصله‌گیری از فناوری می‌توان آرام‌تر بود. اعصاب آرام هم که یکی از عوامل مهم جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های عصبی است. اما این بار یک استثنا وجود دارد! هرچه دایره دوستان شما بیشتر باشد، خطر ابتلای شما به ام.اس کمتر می‌شود. عجیب است اگر بشنوید رسیدن هر پیامک خوشایند از طرف دوستان یا پیامک از طرف کسی که به او علاقه‌مند هستید، خطر ابتلا به ام.اس را تا 12 درصد کاهش می‌دهد.

4.‌ هر نفس، یک قدم نزدیک‌تر: شکی نیست که افراد سیگاری در معرض خطر ابتلا به ام.اس قرار دارند. اما اگر بشنوید خانواده افراد سیگاری هم در این شرایط قرار دارند، چه حالی پیدا می‌کنید؟ اگر بشنوید قرار گرفتن در کنار فرد سیگاری حتی برای لحظاتی در مکان عمومی مانند تاکسی نیز ممکن است خطر ابتلا به ام.اس را در شما افزایش دهد چه حالی پیدا می‌کنید؟ قرار گرفتن درمعرض دود سیگار به هر شکل ممکن، خطر ابتلا به ام.اس را تا سه برابر افزایش می‌دهد. بنابراین تا می‌توانید فاصله ایمنی‌تان را با فرد سیگاری افزایش دهید. دلیل آن نیز نیکوتین موجود در سیگار است.

5.‌ با یک سرماخوردگی ساده می‌آید: بعضی از بیماری‌ها به ظاهر گذرا هستند. اما در واقعیت، موذیانه، زمینه‌ساز ابتلا به بعضی بیماری‌ها در سال‌های بعد می‌شوند. ابتلا به بعضی بیماری‌های باکتریایی یا ویروسی ممکن است اعصاب را تحریک کند و خطر ابتلا به ام.اس را افزایش دهد. هرچه این باکتری یا ویروس عامل بیماری‌ جدی‌تر باشد، خطر ابتلا به ام.اس در بزرگسالی افزایش می‌یابد. از این عوامل می‌توان به ویروس سرخجه، سرخک، سل، ویروس هرپس‌6 و عامل عفونت‌های شدید دندان اشاره کرد. این ویروس‌ها به‌طور خاص اعصاب را هدف قرار می‌دهند. بنابراین ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به ام.اس نیز باشند.

6.‌ آووکادو را به خاطر بسپارید: رعایت رژیم غذایی کم‌چرب و در مواردی عاری از چربی، یکی از راهکارهای جلوگیری از ابتلا به بیماری ام.اس است. در رژیم غذایی کم‌چرب باید مصرف چربی‌های تک غیراشباعی آووکادو، روغن آوودکادو، روغن زیتون و آجیل‌های خام در برنامه‌غذایی روزانه فرد قرار بگیرد. مصرف موادغذایی حاوی چربی‌های غیراشباع مانع از آسیب به غشای میلین و بافت‌های عصبی می‌شود. اما فراموش نکنید این خوراکی‌ها کالری بالایی دارند. بنابراین باید کمتر از 30 درصد از کالری دریافتی روزانه شما از این منابع تأمین شود.

7. خربزه، آب نیست: برنامه غذایی شما باید سرشار از فیبر باشد. یکی از مهم‌ترین منابع حاوی فیبر، سبوس است. علاوه براین‌که اغلب میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر هستند. خربزه، هندوانه، طالبی، گرمک، پرتقال، نارنگی، هلو، شلیل، گلابی، خیار، گریپ‌فروت و... سرشار از فیبر هستند. بنابراین روزانه حداقل یک قاچ از صیفی‌جات یا چند عدد از میوه‌های دیگر حاوی فیبر میل کنید. فیبر نوعی هیدرات کربن است. بنابراین مصرف آن به عملکرد بهتر اعصاب کمک می‌کند. غلات پخته و ذرت از دیگر منابع حاوی فیبر هستند.

8. رژیم دکتر سوانک: در برنامه غذایی دکتر روی سوانک، پژوهشگر پرآوازه‌ای که ارتباط میان رژیم غذایی و بیماری ام.اس را مطرح کرد، ماهی جایگاه خاصی دارد. هرچه چربی ماهی بیشتر باشد، بیشتر مورد توجه است. منظور از چربی ماهی این است که ماهی حاوی مقدار بیشتری اسید چرب امگا3، 6 و 9 باشد. این اسید‌‌های چرب مانع از تخریب غشای میلین و درنتیجه مانع از ابتلا به ام.اس می‌شوند. ماهی کاد، هرینگ، تن و ساردین از انواع ماهی‌های چرب هستند. یک نکته مهم را فراموش نکنید: مصرف این ماهی‌ها زمانی اثرگذار است که به‌صورت بخارپز پخته شوند.

9. پوفا بخورید: کلمه پوفا (PUFA)، مخفف کلمه انگلیسی اسیدهای چرب چندغیراشباعی است. این نوع اسیدهای چرب خاصیت ضدالتهابی دارند. بنابراین با مصرف آنها خطر التهاب غلاف‌های عصبی که یکی از عوامل ایجاد ام.اس هستند، کاهش می‌یابد. لینولئیک اسید و اسید چرب امگا 6 در این گروه قرار دارند. برای دریافت این ترکیب‌های مفید بهتر است مکمل آن را مصرف کنید.

10. متناسب شیر بنوشید: یکی از منابع مهم حاوی اسیدهای چرب خوب، ویتامین D، ویتامین A و املاح، شیر است. همه این ترکیب‌ها به عملکرد بهتر اعصاب کمک می‌کنند. بنابراین اگر روزانه یک لیوان شیر بنوشید، خطر ابتلا به ام.اس تا چهار برابر کاهش می‌یابد. هرچه شیر تازه‌تر و طبیعی‌تر باشد، خطر ابتلا به ام.اس بیشتر کاهش می‌یابد. یکی از دلایلی که در زمان آلودگی هوا نوشیدن شیر توصیه می‌شود، کمک به کاهش خطر ابتلا به ام.اس است. اما میزان آن نباید به بیش از یک لیوان شیر در روز برسد.

11. گلوتن؛ خوب یا بد؟ بعضی از متخصصان روی این عقیده پافشاری می‌کنند که مصرف خوراکی‌های حاوی گلوتن، یعنی همان پروتئین گندم، باعث تشدید خطر ابتلا به بیماری ام.اس می‌شود. به این دلیل که تأثیر آن گلوتن در ابتلا به ام.اس تا تشدید نشانه‌های آن در افراد مبتلا به این بیماری شبیه تأثیر این پروتئین روی دیگر بیماری‌های خودایمنی مانند سلیاک است.

اما گروهی دیگر از پژوهشگران معتقدند هیچ ارتباطی بین مصرف موادغذایی حاوی گلوتن و بیماری ام.اس وجود ندارد. بنابراین کلاً بهتر است مصرف نان را محدود کنید؛ مگر انواع سبوس‌دار آن مانند سنگک یا نان جو.

رنگین‌کمان به ام.اس دهن‌کجی می‌کند

هرچه میزان غذاهای رنگی در برنامه غذایی‌تان بیشتر باشد، خطر ابتلا به ام.اس کاهش می‌یابد.

1.‌ بنفش، رنگ اول: رادیکال‌های آزاد باعث آسیب به لیزین در حین شکل‌گیری می‌شود و این رادیکال‌ها باعث ایجاد استرس‌های اکسیداتیو می‌شوند که زمینه‌ساز آسیب به اعصاب است. اما آنتوسیانین اینجاست! مصرف میوه‌هایی مانند شاه‌توت، تمشک، بلوبری، انگور قرمز یا بنفش، گیلاس، آلبالو و آلو سیاه که همگی حاوی آنتی‌اکسیدان آنتوسیانین هستند، باعث از بین رفتن رادیکال‌های آزاد می‌شوند.

2. زرد و نارنجی در جایگاه بعدی: لیموترش، هویج، پرتقال، لیمو، انگور عسگری و... نیز حاوی آنتی اکسیدان نارنجین بوده و سرشار از ویتامین C،A و E هستند. این ویتامین‌ها نیز از آنتی‌اکسیدان‌های مهم هستند و به عملکرد بهتر اعصاب کمک می‌کنند. بنابراین مصرف آنها نیز مانع ابتلا به ام.اس می‌شود.

3. قرمز در جایگاه سوم: رنگ قرمز نشان می‌دهد خوراکی مورد نظر حاوی لیکوپن است. این آنتی‌اکسیدان نیز باعث کاهش خطر ابتلا به ام.اس می‌شود. کافی است هر روز یک عدد گوجه فرنگی، کمی توت فرنگی شیرین، چند قاچ هندوانه سرخ، یک خوشه انگور سرخ و یا کمی گوجه قرمز بخورید.