عامل اصلی بیماری تب روماتیسمی، میکروب استرپتوکوک است که که به دنبال یک سرماخوردگی ساده میکروبی بوجود می‌آید. این میکروب با گذشت زمان، عارضه خود را نشان می دهد. تب روماتیسمی باعث بیماری دریچه آئورت و میترال قلب می شود.

بیماری تب رماتیسمی معمولا بعد از گلودردهای چرکی درمان نشده ایجاد می شود.

بزرگ ترین علامت بیماری تب روماتیسمی همان تب است که به دنبال گلودرد چرکی به وجود می‌آید.

 به دنبال سرماخوردگی، میکروب در داخل حلق باقی می‌ماند که با ایجاد گلودرد چرکی، عفونت را وارد حلق می‌کند که اگر این عفونت درمان نشود و فرد آنتی‌بیوتیک مصرف نکند و یا پنی‌ سیلین تزریق نشود، عفونت حاصله می‌تواند منجر به تب روماتیسمی شود.

تب رماتیسمی در تمامی سنین می تواند اتفاق بیفتد، اما بیشتر کودکان پنج تا پانزده سال را گرفتار می کند.

خوشبختانه تمام موارد گلو درد چرکی استرپتوکوکی سبب تب رماتیسمی نمی شوند، اما اگر چنین اتفاقی بیفتد حدود 2 تا 4 هفته بعد از گلودرد چرکی ایجاد خواهد شد.

تب رماتیسمی مسری نیست، اما میکروب استرپتوکوک که از طریق تنفس و عطسه و سرفه در هوا پخش می شود، قابل انتقال و سرایت به دیگران است، بنابراین گلودرد چرکی استرپتوکوکی مسری است، اما بیماری تب رماتیسمی قابلیت سرایت به دیگران را ندارد.

می توان از ایجاد تب رماتیسمی پیشگیری کرد، یعنی اگر گلو درد استرپتوکوکی به خوبی و کامل درمان شود، تب رماتیسمی قابل پیشگیری است.

این میکروب می‌تواند داخل قلب، مفاصل و پوست شود و باعث درگیری‌های قلبی، مفصلی و پوستی توام با تب شود.

بعد از اینکه میکروب موجود در حلق، مفاصل را درگیر کرد، فرد هنگام بیدار شدن از خواب، متوجه می‌شود که قادر به راه رفتن نیست، چرا که یک یا چند مفصل در اثر سم حاصل از این میکروب دچار ورم و آرتریت می‌شود که اگر این التهاب نیز درمان نشود، در نهایت درگیری مفصلی به قلب شخص می‌ریزد و باعث ناراحتی قلبی می‌شود.

تب رماتیسمی در ناحیه مفصل، مفاصل بزرگی مانند زانو، مچ دست و مچ پا را درگیر می‌کند.

بیماری تب رماتیسمی همیشه قلب را گرفتار نمی کند، اما در صورت گرفتاری قلب، ممکن است ضایعات ایجاد شده از بین بروند و یا برای همیشه باقی بمانند.

هنگامی که تب رماتیسمی سبب آسیب دایمی قلب شود، این حالت را بیماری رماتیسم قلبی می گویند.

‌بیماری رماتیسم قلبی نتیجه آثار باقیمانده از التهاب دریچه های قلبی در اثر تب رماتیسمی است که سبب بروز تنگی یا نارسایی و یا هر دو حالت در دریچه های قلبی می شود و دریچه های میترال و آئورت بیش از همه مبتلا شده و گاهی حتی تمام لایه های قلب درگیر می شود.

در مواردی که لایه عضلانی قلب گرفتار شود، نارسایی قلبی جدی ترین تظاهر بیماری رماتیسم قلبی می باشد که در اغلب موارد خفیف است.

در 5 تا 10 درصد موارد، التهاب در پرده دور قلب یا پریکارد وجود دارد که از علایم آن درد قفسه سینه است که با تنفس عمیق شدت پیدا می کند.

بیماران رماتیسم قلبی در معرض خطر عفونت دریچه های قلبشان هستند که این عفونت را آندوکاردیت عفونی گویند

که پیشگیری از آن مستلزم رعایت کامل بهداشت دهان و دندان، استفاده از آنتی بیوتیک ها قبل و بعد از اقداماتی مانند کشیدن دندان و موارد دیگر دندانپزشکی و یا برخی اقدامات جراحی است، زیرا در این موارد احتمال ورود میکروب به جریان خون و گرفتار کردن دریچه های قلبی وجود دارد. البته این نوع آنتی بیوتیک ها با ‌آن هایی که در مورد پیشگیری از عود مجدد تب روماتیسمی به کار می روند تفاوت دارند و به توصیه پزشک باید مصرف شود.

گلو درد چرکی چند علامت شایع دارد، مانند شروع ناگهانی گلودرد که هنگام بلع غذا اتفاق می افتد.‌ این علایم همراه با تب، بزرگی و حساسیت غده موجود در زیر فک است و در برخی کودکان علائم ممکن است خفیف باشد و باید کودک سریعا نزد پزشک برده شود.

گاهی آزمایشاتی مانند کشت گلو برای اثبات گلو درد ناشی از عفونت استرپتوکوکی باید انجام شود، پس تشخیص گلودرد چرکی استرپتوکوکی به عهده پزشک است.

هر فردی می تواند بیش از یک بار گرفتار به تب رماتیسمی شود و در حقیقت کودکی که یک بار سابقه تب رماتیسمی داشته،‌ برای ایجاد حملات بعدی تب رماتیسمی مستعد تر است. بنابراین باید به دستورات پزشک عمل شود و به عنوان پیشگیری از آنتی بیوتیک هایی با اثر طولانی مدت به طور مرتب استفاده کرد که نوع آنتی بیوتیک تجویزی برعهده پزشک متخصص است.

هیچ دارویی برای درمان قطعی تب رماتیسمی وجود ندارد.

یک حمله تب رماتیسمی ممکن است پس از چند هفته یا چند ماه فروکش کند، اما آسیب های وارده به قلب امکان دارد برای همیشه باقی بماند. به همین دلیل است که پیشگیری از تب رماتیسمی دارای اهمیت بسیاری است.

بیماری تب رماتیسمی ارثی نیست و شرایط محیطی مانند محیط های شلوغ و پرجمعیت می تواند احتمال سرایت عفونت استرپتوکوکی را به دیگران افزایش دهد.

به طور معمول پس از ابتلای دریچه های قلبی به تب حاد روماتیسمی چند سال طول می کشد تا تغییرات ایجاد شده در دریچه های قلب به حدی برسند که ایجاد ناراحتی برای بیمار کند.

ناراحتی های ایجاد شده توسط بیماری های دریچه های قلب بر حسب نوع ضایعه ایجاد شده (تنگی یا نارسایی) یا نوع دریچه گرفتار متفاوت است.

به طور کلی علایمی از قبیل تنگی نفس هنگام فعالیت، تپش قلب، درد قلب و حالت سنگینی در ناحیه قلب، احساس خستگی زودرس، درد قفسه سینه، تنگی نفس هنگام خوابیدن، سرگیجه، سنکوپ و ورم پاها ایجاد خواهد شد.

در برخی موارد بیمار ممکن است دچار سکته مغزی شده و قسمتی از بدنش فلج شود. شدت علایم فوق در موارد بسیاری بستگی به بیماری دریچه ای ایجاد شده دارد.

آسیب های که بر روی دریچه های قلبی ایجاد می شود دایمی بوده و برگشت پذیر نیستند، اما علایم و ناراحتی های ناشی از این بیماری ها را می توان به وسیله دارو، جراحی های ترمیمی و یا تعویض دریچه های قلبی با استفاده از بالون کاهش داد که باید با صلاحدید متخصص انجام شود.

منابع:

فارس - دکتر محمدرضا بلورساز ، رئیس انجمن عفونی کودکان ایران

باشگاه خبرنگاران - دکتر سید احمد حسن تاش، متخصص قلب و عروق

باشگاه خبرنگاران - دکتر داوود کاظمی صالح ، متخصص قلب و عروق