هدف امامان از بزرگداشت همه ساله روز اربعین چه بوده است؟ در رأس بزرگان دین، ائمه بودند که اعمال مخصوصی را در این روز دستور دادند به عنوان این که مربوط به اربعین حسینی است نه صرف بیستم صفر بودن تا آخرین امام حاضر حضرت امام حسن عسکری علیه السلام که زیارت اربعین امام حسین علیه السلام را یکی از نشانه های مؤمن برشمردند
ریشه این همه اهمیت شیعیان و بزرگان دین در مورد اربعین شهادت امام حسین علیه السلام چیست؟ این مراسم از چه زمانی شروع شده است؟ و چرا برای دیگر معصومین، اربعین گرفته نمی شود؟ آیا اربعین امام حسین علیه السلام برگرفته از چهلم گرفتن برای اموات است. و یک بزرگداشت عادی همانند بزرگداشت برای افراد دیگریست که از دنیا رفته اند؟ هدف امامان از بزرگداشت همه ساله روز اربعین چه بوده است؟
1 . سیره امامان و بزرگان دین
روز چهلم شهادت امام حسین علیه السلام که همان روز بیستم صفر می باشد از همان اولین سال واقعه کربلا 61 قمری روز تجدید غم و اندوه شیعیان و ارادتمند به خاندان اهل بیت علیهم السلام بوده است. عمل بزرگان دین، برای متدینین با اهمیت است به گونه ای که مردم نگاهشان به گفتار و نحوه برخورد عالم دینی است که به چه چیز بهاء می دهند تا آن را انجام دهند و از چه چیز مردم را باز می دارد تا سراغش نروند. اگر عملی را عالمی تأیید کرد و یا بالاتر از آن خود ابتدا به ساکن اقدام کرد این بعنوان یک سیره حسنه در بین مردم متدین جا افتاده و دنبالش را می گیرند. اربعین هم از این امر مستثنا نیست. در رأس بزرگان دین، ائمه بودند که اعمال مخصوصی را در این روز دستور دادند به عنوان این که مربوط به اربعین حسینی است نه صرف بیستم صفر بودن تا آخرین امام حاضر حضرت امام حسن عسکری علیه السلام که زیارت اربعین امام حسین علیه السلام را یکی از نشانه های مؤمن برشمردند.
2. زیارت مخصوصه در روز اربعین
یکی از مهمترین علل جایگاه ویژه اربعین در میان شیعیان، همین روایت امام حسن عسکری علیه السلام بر فضیلت این روز است که زیارت مخصوص امام حسین علیه السلام در روز اربعین را یکی از نشانه های شیعه بودن مطرح کردند.
تهذیب: از حضرت ابى محمد حسن بن على عسکرى علیه السّلام، روایت است که فرمود: نشانههاى مؤمن پنج چیز است: پنجاه و یک رکعت نماز، زیارت اربعین، انگشترى در دست راست کردن، پیشانى به خاک مالیدن، و با صداى بلند بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* گفتن. (1)
مأثور از امام و روایت شده چنین کاین پنج خصلت است علامت بمؤمنین
اول نماز پنچه و یک رکعت و دوم انـگـشـتــر عقـیـق نـمـودن یـد یـمـیـن
سـوم بلند گفتن بسم اللَّه صلاة چهـارم بـخـاک بهـر خـــدا سـودن جـبین
پنجم که حق نصیب کند جمله مرد و زن بـوسـیـدن مزار حسـیـــن روز اربـــعـیــن (2)
بخاطر همین بسیاری از شیعیان از اقصا نقاط جهان سعی دارند در اربعین خود را به قبر امامشان در کربلا برسانند و آنهایی هم که شرائط سفر ندارند آرزوی چنین زیارتی در دل دارند.
3. عظمت مصیبت شهادت امام حسین صلوات الله علیه
اما چرا در بین ائمه علهم السلام به زیارت امام حسین علیه السلام تأکید شده و باز در بین زیارات در طول سال زیارت اربعین جایگاه ویژه ای پیدا کرده است؟ باید گفت: به علت شدت مصیبت شهادت امام حسین علیه السلام که مصیبةً ما أعظمها و أعظم رزیتها فی الإسلام مصیبتی بوده که نه سابقه ای داشته و نه لاحقه ای. بنابراین فرق این مصیبت با مصائب دیگر روشن است همانگونه که امام مجتبی علیه السلام به برادرش فرمود: لَا یَوْمَ کَیَوْمِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّه. (3) از طرفی قیام امام حسین صلوات الله علیه باید زنده می ماند تا خون مبارکش هدر نرود و لذا تمام تلاش ائمه بر آن بود که به نحوی یاد حضرت سیدالشهداء بر سر زبانها باشد.
در این راه حتی از ابزار گریه و عزاداری به نحو احسن استفاده بردند. گریه های امام سجاد علیه السلام شاهد بر این مدعی است. و این که یکی از راههای زنده ماندن یاد و هدف قیام امام حسین(علیه السلام) زیارت حضرت است چه از دور و چه از نزدیک.
و اما چرا اربعین؟ زیرا اولین زیارت در روز اربعین صورت گرفت. البته قبل از آن هم بطور مخفیانه زیارت محقق شده بود اما بصورت آشکارا و رسمی ظاهرا این اولین زیارت بوده است. به عنوان نمونه گزارش زیارت شهدای کربلا قبل از دفن شدن که توسط ابن نما تاریخ نویس قرن نهم در کتابش مثیر الأحزان ذکر شده آورده می شود:
و رویت إلى ابن عائشة قال مر سلیمان بن قتة العدوی مولى بنی تمیم بکربلاء بعد قتل الحسین ع بثلاث فنظر إلى مصارعهم فاتکأ على فرس له عربیة و أنشأ-
| مررت على أبیات آل محمد |
| فلم أرها أمثالها یوم حلت |
| أ لم تر أن الشمس أضحت مریضة |
| لفقد حسین و البلاد اقشعرت |
| و کانــوا رجـاء ثم أضـحوا رزیــــة |
| لقد عظمت تلک الرزایا و جلت (4) |
آوردهاند که «سلیمان عدوى» در سومین روز شهادت حسین علیه السلام و یاران فداکارش بر کربلا گذر کرد و پس از تماشاى آن پیکرهاى به خون خفته و گلهاى پرپر شده مرثیهاى جانسوز بدین مضمون سرود:
مررت على أبیات آل محمّد فلم ارها امثالها یوم حلّت
بر خانهها و سراپرده خاندان محمد صلى الله علیه و آله گذر کردم و آنها را بسان روزگار پر افتخار
پیامبر آباد و آزاد و در امنیت و آرامش ندیدم.
مگر نمىنگرى که خورشید جهان افروز در سوگ امام حسین علیه السلام و یارانش رنگ پریده و بیمار است، و زمین و زمان از این سوگ سهمگین به لرزه در آمده و دگرگون شده است.
فرزندان ارجمند پیامبر همواره مایه امید و پناهگاه مردم بودند، اما اینک فاجعه و مصیبتى بر آنان رفته است که از همه مصیبتها اندوهبارتر است.(5)
بنابراین ائمه علیهم السلام برای ادامه این مسیر و از یاد نرفتن قیام خونین کربلا این روز را بزرگ شمرده و از اولین زائر حسینی یعنی جابر بن عبدالله انصاری - که در اولین اربعین خود را به قبر شهدای کربلا رساند - تجلیل کردند. و کم کم روایات بسیاری در زمینه ثواب زیارت امام حسین علیه السلام در روزهای خاص و در تمام طول سال نقل شد. (6) در پایان به ذکر یک روایت اکتفا می شود:
حسن بن على بن فضّال، از ابو ایّوب خزّاز، از محمّد بن مسلم، از امام ابو جعفر محمّد بن علی علیهماالسلام روایت کرده است که فرمود: شیعه ما را به زیارت حسین بن علی علیه السلام امر کنید، زیرا که زیارت او ویرانى و غرق و آتشسوزى و خورده شدن توسط درندگان را دفع میکند، و زیارت او بر کسى که به امامت حسین از جانب خداى عز و جل معترف باشد فرض است. (7)
پی نوشت ها:
1. درر الأخبار با ترجمه، سید مهدى و سید على رضا حجازى و محمد عیدى خسروشاهى، ص : 693
2.گنج حکمت یا احادیث منظوم، باقرى بیدهندى ص: 283
3. أمالی الصدوق، شیخ صدوق ، المجلس الرابع و العشرون، ص 116
4. مثیر الأحزان، ابن نما حلى، ص: 111
5.در سوگ امیر آزادى-گویاترین تاریخ کربلا، على کرمى، ص 364 و 365
6. رجوع شود به کامل الزیارات ابن قولویه، وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و نیز بحار الانوار
7.من لا یحضره الفقیه- ترجمه غفارى، ج3، ص: 494
