فشار خون ثانویه (secondary hypertension) به معنای آن است که فشار خون بالا ناشی از بیماری دیگری باشد.
فشارخون به مفهوم بالاتر بودن فشار درون رگ‌های بزرگ بدن از حد طبیعی است. در فردی که بیماری مهم دیگری ندارد، اگر فشارخون ماکزیمم از 120 میلی‌متر جیوه و فشارخون مینیمم از 90 میلی‌متر جیوه بالاتر باشد، اصطلاح فشارخون یا عبارت صحیح‌تر پرفشاری خون به آن اطلاق می‌شود.
البته از قدیم این مقادیر به سانتی‌متر جیوه بیان شده‌اند و اعداد 12 و 9 به ترتیب به عنوان مقادیر حداکثر طبیعی ماکزیمم و مینیموم فشارخون تلقی می‌شوند
حدود 80 درصد بیماران مبتلا به فشارخون، بیماری خاصی به عنوان علت فشارخون ندارند. به این دسته بیماران فشارخون اولیه اطلاق می‌شود.
در واقع این گروه کسانی هستند که به دلیل استعداد ژنتیکی در معرض این بیماری هستند و در سن بالاتر از 30 سال به خاطر دلایلی مثل چاقی، کم‌تحرکی، خوردن نمک زیاد و دلایل ناشناخته ی دیگر فشارخونشان بالا می‌رود و بیمار می‌شوند.
در مقابل، نوع دیگری از بیماری فشار خون وجود دارد که در آن عامل ابتلا به فشارخون مشخص است. به این دسته فشارخون ثانویه گفته می‌شود که حدود 20 درصد مبتلایان به فشارخون را تشکیل می‌دهد.
بیماری هایی که باعث افزایش فشار خون می شوند
مهم‌ترین عامل در این میان، بیماریهای کلیه هستند.
تنگی سرخرگ‌هایی که خونرسانی کلیه‌ها را بر عهده دارند، باعث ترشح هورمون رنین از کلیه‌ها شده و به دنبال آن ترشح یکسری از هورمون‌ها در بدن زیاد می‌شوند که باعث زیاد شدن فشارخون می‌گردد.
بعد از بیماریهای کلیه، بیماریهای غده آدرنال (فوق کلیوی) عامل دیگر فشارخون هستند.
مهم‌ترین این بیماری‌ها شامل زیادی هورمون آلدوسترون و سندروم کوشینگ است.
هورمون آلدوسترون که مهم‌ترین هورمون تنظیم‌کننده نمک در بدن است، وقتی زیاد ترشح شود باعث جمع شدن نمک و پرشدن رگ‌ها می‌شود و به
دنبال آن فشارخون بالا می‌رود. علت اصلی این بیماری وجود تومور خوش‌خیم یا تکثیر بیش از حد سلول‌های قشر غده فوق‌کلیه است که هورمون
آلدوسترون را تولید میکند.
بیماری کوشینگ هم از بیماریهای غده فوق‌کلیه است که در بیشتر موارد به خاطر وجود تومور خوش‌خیم در غده هیپوفیز ایجاد می‌شود. این تومور،
هورمونی ترشح میکند که با تحریک غده فوق‌کلیه منجر به افزایش سطح کورتیزول خون و علائم بیماری کوشینگ می‌شود. از جمله علائم مهم این
بیماری فشارخون بالا است.
ویژگی های فشار خون ثانویه
فشارخون ثانویه خصوصیاتی دارد که آن را از نوع اولیه که نوع شایع و معمول است، متمایز میکند.
سن شروع این نوع فشارخون یا در جوانی و کمتر از 30 سال است، یا خیلی دیرتر از معمول مثلا بالای 60 سال.
سرسختی در برابر درمان‌های رایج
حملات گرگرفتگی
نبض تند
عدم تحمل گرما
صدمه به چشم ها، کلیه ها یا قلب
سطح پایین پتاسیم در خون
صدای همهمه بلند در شکم (موسوم به برویی)
سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری کلیوی
در نهایت آنچه مهم است، این‌که در برخورد با فشارخون به خصوص انواع شدید و مقاوم باید به فکر درمان بیماریهای عامل فشارخون ثانویه باشیم.
راه های تشخیص علت فشار خون ثانویه
- اندازه گیری سطح رنین، آلدوسترون، کورتیکواسترویید‌ها و کاتکل آمین‌ها در سرم یا ادرار
- سرخرگ‌نگاری (آرتریوگرافی)
- سونوگرافی کلیه و آدرنال (غده فوق کلیوی)
- سی‌تی اسکن
- ام‌آرآی
منابع:
جام جم - دکتر رضا کریمی، متخصص بیماریهای داخلی
ویکی پدیا
