در برخی روایات آمده: «الذنوب التی تردّ الدعا و تظلم الهواء عقوق الوالدین»؛ گناهانی که سبب رد شدن دعا و باعث تشویش فکر می‌شود عاق والدین (نارضایتی پدر و مادر) است.
گرچه بر اساس روایات هیچ دست نیازمندی، وقتی به سوی خداوند دراز شود، خالی بر نمی‌گردد و به گفته بعضی از بزرگان لااقل یکی از فواید دعا اصلاح جوهر نفس ناطقه و زبان استعداد است که در سایه دعا و تقرّب به خدا نصیب انسان می‌شود. امّا اگر حاجتی موردنظر باشد و با دعا حاصل نشود، سبب عدم اجابت را انسان باید در اعمال و کارهایش جستجو نماید، چون پیش‌آمدها و حوادث و یا عدم پذیرش دعاهای انسان بدون ارتباط با عمل انسان نیست، گرچه به گفته برخی بزرگان در بعضی از موارد نسبت بین عمل و جزاء انسان ممکن است درک کند و یا بعضی موارد را به طور اندک آگاهی پیدا کند، امّا در بسیاری از موارد از درک ارتباط عمل با حوادث نظیر عدم استجابت دعا انسان عاجز است. امّا باید گفت ارتباط قطعی میان آنها برقرار است، لذا در دعای کمیل در این زمینه آمده: «اللهم اغفرلی الذنوب التی تغیّر النعم، اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعاء،اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل البلاء»؛ خدایا بیامرز برایم گناهانی که دگرگون می‌سازد، نعمت‌ها را، خدایا بیامرز برایم گناهانی که از اجابت دعا جلوگیری میکند، خدا بیامرز گناهانی را که سبب نزول حوادث ناگوار می‌شود.
و هم چنین در برخی روایات آمده: «الذنوب التی تردّ الدعا و تظلم الهواء عقوق الوالدین»؛ گناهانی که سبب رد شدن دعا و باعث تشویش فکر می‌شود عاق والدین (نارضایتی پدر و مادر) است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اگر خواستید دعای شما مستجاب شود، ابتدا از غیر خدا قطع امید کرده و ناامید شوید تا دلتان به هیچ قدرتی جز حق تکیه نکند . آنگاه دعا کنید یقینا این دعا مستجاب است . »
خدای سبحان می‌فرماید: «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء.» اله و رب آن است که بتواند مضطر را اجابت کند و آنها که قدرت اجابت مضطر را ندارند، اله نیستند . آن کس که نظام آفرینش را آفرید خدا است و هم او مشکلات شما را حل میکند.(26) در یک لحظه می‌تواند پاسخگوی همه خلایق باشد; «یا مجیب الدعوات; ای پاسخگوی درخواست‌ها . »
گاهی به زبان دعا می‌کنیم اما از کد ارتباطی دل غافلیم . در دعا باید تمام ذرات وجود انسان مظهر خواستن و طلب گردد و واقعا آنچه می‌خواهد به صورت یک احتیاج و استدعا و حاجت در آید . همان طوری که اگر در یک نقطه بدن احتیاجی پیدا شود، تمام اعضا و جوارح شروع به فعالیت می‌کنند و حتی ممکن است عضوی به مقدار زیاد از کار خود بکاهد برای جبران آن احتیاج; مثلا اگر تشنگی بر انسان غلبه کند، اثر تشنگی در وجنات وی هویدا می‌گردد و حلق و کبد و معده و لب و زبان و کام همه می‌گویند: آب. اگر هم در آن حال بخوابد، آب را خواب می‌بیند; چون واقعا بدن محتاج آب است .
حال روحی و معنوی انسان که جزئی از عالم خلقت است، نسبت به کل جهان همین گونه است . روح انسان جزئی است از عالم وجود . اگر واقعا خواهش و احتیاجی در وجودش پیدا شود، دستگاه عظیم خلقت او را مهمل نمی‌گذارد . فرق است بین خواندن دعا و دعای واقعی . تا دل انسان با زبان هماهنگی نداشته باشد، دعای او واقعی نیست .
1- همیشه با حال یقین دعا کن و مطمئن باش خدای مهربان هر دعای خوبی رو مستجاب میکند؛ حالا اگر به صلاحت باشد نقدی و گرنه در حساب شما واریز می‌شود و در روزی که مصلحت باشد به شما پرداخت می‌شود که دراین‌باره در روایت‌ها آمده، در روز قیامت، بنده‌ای پرونده‌اش را نگاه کرده و با مشاهده اعمال نیک و ثواب‌های ریز و درشتی که پرونده‌اش را زینت داده، با تعجب، سوال میکند؛ اینها از کجا آمدن؟ که جواب می‌رسد؛ این نعمت‌ها و حسنه‌ها جبران دعاهایی است که در دنیا از خدا خواستی ولی به خاطر مصلحت و حکمت در آن زمان مستجاب نشد. و حالا در این زمان جبران کرد‌ه‌ایم.
در ادامه این روایت آمده است، این بنده با دیدن این لطف و کرم خدا، آرزو میکند، ای کاش هیچ یک از دعاهایش پیش از این مستجاب نمی‌شد و حواله همه آنها را در این زمان دریافت می‌کرد.
2- توسل به انسان‌های آبرودار بزرگی همانند پیغمبر (صلی الله علیه وآله) و فرزندان پاکش و واسطه قرار دان آنها بین خود و آفریدگارمان.
3- بعد از هر نماز، اوقات مخصوصی مثل شب قدر، وقت نزول باران و زیر قبه و بارگاه معصومین (علیهم السلام) بهترین جا برای دعاست.
4- دعاهای خود را به ذکر صلوات آغشته کنید، در روایت‌ها آمده است، صلوات دعایی مقبول بوده که هیچگاه رد نمی‌شود و خدا دعایی را که اول آخرش صلوات باشد رو سریعتر احابت میکند؛ مگر می‌شود اول و آخر دعایی قبول باشد ولی بین آن نه؟
5- قبل از دعا خودت رو پاک کن، حسابت رو با خدا روشن کن و صادقانه در درگاه او حاضر شو، امام باقر (علیه السلام) در این باره می‌فرماید: کسی که واقعاً از گناهانش توبه کند همانند کسی است که تازه از مادر متولد شده، پاک، پاک است.... و خدا تقاضای پاکان رو بهتر می‌پذیرد.
6- هنگام دعا با بلند کردن دست‌های خود به سمت آسمان با تضرع و ناله از خدا حاجت خود را بخواهید، چه بسا که اگه در حال سجده نیز دعا کنی زودتر به مقصد می‌رسی.
شخصی خدمت امام صادق(علیه السلام) عرض کرد: دو آیه در قرآن است که تأویل و معنای آن را نمی‌دانم. یکی «ادعونی استجب لکم» است، که ما هر چه دعا می‌کنیم، اجابت نمی‌شود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما می‌گویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت کنی و آن گاه او را بخوانی، دعایت را اجابت میکند، ولی تو با (دستورهای) او مخالفت کرده، نافرمانی‌اش می‌کنی. او نیز اجابت نمی‌کند. با این حال، اگر خدا را از راهش بخوانی - اگر چه گناهکار باشی - خدا دعایت را مستجاب میکند».
آن شخص پرسید: راه دعا چیست؟ فرمود: «نماز که خواندی، ابتدا تمجید کرده، او را به بزرگی می‌ستایی و به هر نحو که می‌توانی، حمد و ستایش می‌کنی، سپس بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) و آلش درود می‌فرستی و به تبلیغ رسالتش گواهی می‌دهی، و بر ائمه هدی سلام می‌دهی، آن گاه نعمت‌های خدا را بر خود می‌شماری و او را به خاطر آنها ستایش و شکر می‌کنی.
بعد به گناهان خود یکایک اعتراف می‌کنی و هر کدام را که به یاد داری، اقرار می‌نمایی. هر کدام را به خاطر نداری، به طور سربسته به زبان می‌آوری و از همه گناهان به درگاه خدا توبه می‌کنی و تصمیم می‌گیری که دیگر گناه نکنی و از روی پشیمانی و صدق نیت و خلوص، و در بیم و امید از آنها استغفار و طلب آمرزش می‌کنی، سپس می‌گویی: «اللهم انی أعتذر الیک من ذنوبی و استغفرک و أتوب الیک فأعنی علی طاعتک و وفّقنی لما اوجبت علیّ من کل ما یرضیک فانی لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتک الا بنعمتک علیه قبل طاعتک، فأنعم علیّ بنعمة أنال به رضوانک و الجنةَ. بعد از رعایت این مراتب، حاجت خود را بخواه، که امیدوارم خدا ناامیدت نکند و حاجتت را برآورد».
1 - گاهی با وجود تمام شرایط دعا، دعا مستجاب نمی‌شود، چون به مصلحت ما نیست، یعنی چیزی را طلب می‌کنیم که به سود ما نیست، اگر چه می‌پنداریم به نفع ما و خیر است.
2 - گاهی دعا مستجاب می‌شود، ولی از روی مصالحی تحقق عملی آن به تأخیر می‌افتد، حتی ممکن است تا بیست سال طول بکشد تا محقق گردد.
3 - در روایت است خداوند وقتی بنده‌ای را دوست داشته باشد، اجابت دعای او را به تأخیر می‌اندازد تا بنده‌اش با او راز و نیاز گوید. از این رو مؤمنان ثابت قدم هیچ گاه از تکرار دعا مأیوس نمی‌شوند، بلکه می‌گویند:
دست از طلب ندارم تا کام من برآید یا جان رسد به جانان یا جان ز تن درآید.
4- گاهی اجابت دعاها در آخرت به صورت پاداش نمایان می‌شود و در دنیا خواسته‌اش بنابر مصالحی داده نمی‌شود. اگر کسی بداند خداوند در عوض عدم اجابت دعا در دنیا، چه پاداشی برای او در آخرت در نظر گرفته است، هرگز نا امید نمی‌شود. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «روز قیامت خداوند متعال می‌فرماید: ای بندة من! تو مرا خواندی و من اجابتت را به تأخیر انداختم. اکنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است. پس مؤمن آرزو میکند که کاش هیچ دعایی از او در دنیا اجابت نمی‌شد، برای آن ثواب و پاداش نیک که می‌بیند».
از روایات استفاده می‌شود که هیچ دعایی بی اثر نیست و هر دعایی در دنیا و آخرت تأثیر مناسب خود را دارد.
امام سجاد(علیه السلام) می‌فرماید: «دعای مؤمن یکی از سه فایده را دارد: یا برای او در آخرت ذخیره می‌گردد ، یا در دنیا برآورده می‌شود ، یا بلایی را که می‌خواست به او برسد، از وی می‌گرداند».
علاوه بر مطالب یاد شده، همیشه به این نکته توجه داشته باشید که نماز و روزه و دعا و غیره، مطلوبیت ذاتی دارند و فلسفه دعا تنها بر آوردن حوائج به ویژه خواسته های دنیوی نیست، بلکه خود دعا و مناجات با خدا، صرف نظر از اجابت یا عدم اجابت، ارزش دارد و به اصطلاح طلب مهم‌تر از مطلوب است.
تبیان
منابع :
سایت حوزه
سایت فردا نیوز
سایت اندیشه قم
