چرا قرآن را حفظ کنیم؟

در آغاز بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای حفظ قرآن از تحریف و نابودی،
راهی جز به خاطر سپردن آیات الهی وجود نداشت؛ ولی اکنون ـ که چاپ و نشر به پیشرفتی
باور نکردنی دست یافته ـ چرا از حفظ قرآن سخن می‌گوییم؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت: کلام الهی تنها برای جلوگیری از تحریف و نابودی
به خاطر سپرده نمی‌شد تا با پیشرفت صنعت چاپ، حفظ بیهوده جلوه کند. این امر
انگیزه‌های گوناگون دارد که برخی از آنها عبارت است از:

1. جلوگیری از تحریف

چنان ‌که گفته شد، در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراکنده و بر پوست و
استخوان‌های شانه و دنده‌های جانوران، چوب‌های درخت خرما، سنگ‌های سفید، کاغذ و
پارچه ثبت می‌شد؛¹ و احتمال نابودی یا تحریف کلام الهی همواره وجود
داشت. در این موقعیت، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) مسلمانان را به حفظ قرآن
سفارش کرد و حتی گروهی را برگزید تا بدین کار بپردازند.²

2. عمل به قرآن

یکی از اهداف «حفظ» آیات قرآن، عمل به مضامین آن است. وقتی انسان کلام وحی را به
خاطر می‌سپارد، ناخود آگاه جانش تأثیر می‌پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهای
خداوند پیش می‌برد. پاداش بسیار حافظان قرآن ـ که در برخی از روایات به چشم می‌خورد
ـ بدین جهت است که آنان پیوسته آیات الهی را تکرار می‌کنند و گوشت و پوست خود را با
آن می‌آمیزند. در این موقعیت، احتمال این ‌که خداوند آنها را سمت کمال و سعادت
رهنمون نشود، بعید می‌نماید.

عمل به آیات الهی، از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است. چنان ‌که
صحابه‌یی مانند عثمان و أبی و عبدالله بن مسعود گفته‌اند: چون ده آیه از رسول
خدا(صلی الله علیه و آله) می‌آموختیم تا آنها را به طور کامل به خاطر نمی‌سپردیم و
عمل نمی‌کردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی‌پرداختیم.³

3. بهره‌مندی از عبادت

در آیین اسلام، به خاطر سپردن آیات قرآن عبادتی مهم به شمار می‌رود و پاداش
دارد. بیشتر روایاتی که درباره‌ی ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذکر شده است، نگاه ابزاری
ندارند و حفظ را تنها برای جلوگیری از تحریف عبادت نمی‎شمارند. در نگاه
معصومین(علیهم‌السّلام) نفس به خاطر سپردن آیات الهی عبادت است و پاداش دارد. امام
صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: «اَللّهُمَ فَحَبِّبْ اِلَیْنا
حُسْنَ تِلاوَتِهِ وَ حِفْظِ آیاتِهِ»⁴؛ خداوندا، تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را برای ما دوست داشتنی
فرما. این دعا نشان می‌دهد که نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است؛ و امام
ششم(علیه‌السلام) به خاطر سپردن آیات الهی را، بی‌توجه به مسئله‌ی تحریف، از حضرت
احدیت درخواست می‌کند.

مرحوم طبرسی در کتاب مکارم الاخلاق[5] بابی با عنوان «صلاة حفظ القرآن» دارد که
نشان می‌دهد «حفظ قرآن» ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده می‌شود.

سید مجتبی حسینی

تبیان

1- التمهید، ج 1، ص 281.

2- مجمع البیان، ج 1، ص 43.

3- تفسیر قرطبی، ج 1، ص 39.

4- مستدرک الوسائل، ج 4، ص 375.

5- مکارم الاخلاق، ج 2، ص 137.