آکرومگالی یک نوع اختلال هورمونی است که در اثر ترشح بیش از حد هورمون رشد از غده هیپوفیز در دوران بزرگسالی (بعد از دوران بلوغ) ایجاد می شود.
در بیماری آکرومگالی، اندازه استخوان های دست و پا و صورت بزرگ می شود.
آکرومگالی معمولا در افراد میانسال دیده می شود.
اگر هورمون رشد در کودکان که هنوز در حال رشد هستند (قبل از دوران بلوغ) به میزان زیاد ترشح شود، باعث بروز عارضه ای به نام ژیگانتیسم (غول آسایی) می شود. این کودکان دچار رشد بیش از حد استخوان ها و قدبلندی غیرعادی می شوند.
به دلیل اینکه آکرومگالی در بین افراد شایع نیست و تغییرات جسمی در این بیماری به تدریج و به آهستگی رخ می دهد، نمی توان سریعا آن را تشخیص داد، حتی گاهی اوقات تا چند سال این عارضه مشخص نمی شود.
اگر آکرومگالی فورا درمان نشود، می تواند منجر به بروز بیماری های خطرناک و حتی مرگبار شود.
اما درمان های موجود برای آکرومگالی، می تواند عوارض آن را کم کند و علائم شایع آن را که شامل بزرگی بیش از حد دست و پا و صورت است، بهبود دهد.
علائم آکرومگالی
- یکی از علائم شایع آکرومگالی بزرگی دست ها و پاهاست. این افراد نمی توانند انگشتر معمولی به دست کنند و کفش هایشان خیلی بزرگ است.
- آکرومگالی باعث تغییرات تدریجی چهره مانند جلو آمدن فک پایین و پیشانی، بزرگی بینی، پهن شدن لب ها و فاصله بیشتر بین دندان ها می شود.
به دلیل اینکه آکرومگالی به آهستگی پیشرفت می کند، علائم آن ممکن است تا چند سال معلوم نشود. گاهی اوقات، افراد مبتلا با مقایسه عکس فعلی خود با عکس های قبلی، متوجه بروز این عارضه در خودشان می شوند.
-صورت زمخت و بزرگ
- افزایش تعریق و بوی بدن
- پوست زمخت، چرب و ضخیم
- منگوله پوستی (گوشت زائد برجسته و کوچک روی پوست)
- خستگی و ضعف عضلات
- صدای کلفت و خشن به دلیل بزرگی تارهای صوتی و سینوس ها
- خروپف شدید به دلیل انسداد مجرای تنفسی فوقانی
- آسیب بینایی چشم
- سردرد
- زبان بزرگ
- درد و کاهش حرکت مفاصل بدن
- قاعدگی نامنظم در زنان
- اختلال نعوظ در مردان
- بزرگی کبد، قلب، کلیه، طحال و سایر اندام های بدن
- افزایش اندازه قفسه سینه (قفسه سینه بشکه ای)
چه موقع نزد پزشک برویم؟
اگر علائم مربوط به آکرومگالی را در خودتان مشاهده کردید، نزد پزشک بروید.
آکرومگالی معمولاً به آرامی پیشرفت می کند و حتی افراد خانواده شما ممکن است در ابتدا متوجه تغییرات تدریجی بدن شما نگردند.
اما تشخیص به موقع و زود هنگام این بیماری مهم است تا مراقبت های مناسب را دریافت کنید.
اگر آکرومگالی درمان نشود، منجر به بروز عوارض خطرناکی خواهد شد.
علت آکرومگالی
آکرومگالی زمانی بروز می کند که غده هیپوفیز مقادیر زیادی هورمون رشد در بدن تولید کند.
غده هیپوفیز، غده ای کوچک است که در پایین مغز و پشت تیغه بینی واقع شده است و تعدادی از هورمون های بدن را تولید می کند.
هورمون رشد نقش مهمی در کنترل رشد جسمی افراد دارد.
وقتی که هورمون رشد مترشحه از غده هیپوفیز توسط جریان خون به کبد می رسد، باعث می شود کبد هورمونی به نام فاکتور رشد مشابه انسولین L (IGF-L) را تولید کند. IGF-L رشد استخوان ها و سایر بافت های بدن را تحریک می کند.
اگر غده هیپوفیز مقادیر زیادی هورمون رشد بسازد، در نتیجه مقادیر زیادی IGF-L تولید می شود. مقادیر زیاد IGF-L باعث رشد غیرطبیعی استخوان ها و بافت های نرم بدن و بروز علائم آکرومگالی و ژیگانتیسم می شود.
در افراد بزرگسال، شایع ترین علت تولید بیش از حد هورمون رشد، وجود تومور است.
1- تومور هیپوفیز: بیشتر موارد آکرومگالی در اثر تومور خوش خیم (غیرسرطانی) غده هیپوفیز بروز می کند. تومور باعث ترشح بیش از حد هورمون رشد و بروز بسیاری از علائم آکرومگالی می شود. برخی از علائم آکرومگالی مانند سردرد و آسیب بینایی در اثر فشار تومور به بافت مغز رخ می دهند.
2- تومور سایر قسمت های بدن: در تعداد کمی از مبتلایان به آکرومگالی، وجود تومور در سایر قسمت های بدن مانند ریه ها، لوزالمعده وغده فوق کلیه (آدرنال) باعث بروز این بیماری می شود.
گاهی اوقات این تومورها هورمون رشد را ترشح می کنند. در سایر موارد، تومورها هورمونی به نام هورمون آزادکننده هورمون رشد را تولید می کنند که باعث تحریک غده هیپوفیز برای ساخت بیشتر هورمون رشد می شود.
عوارض آکرومگالی
- افزایش فشارخون
-بیماری های قلبی- عروقی به خصوص بزرگ شدن قلب (کاردیومیوپاتی)
- استئوآرتریت
- بیماری دیابت
- رشد توده های پیش سرطانی (پولیپ) در دیواره داخلی روده بزرگ
- آپنه خواب؛ وضعیتی که در آن، تنفس به طور مکرر در طی خواب قطع و وصل می شود.
- سندرم تونل کارپال
- کاهش ترشح سایر هورمون های غده هیپوفیز (کم کاری هیپوفیز)
- فیبروئید (فیبروم) رحم یا تومورهای خوش خیم رحم در زنان
- فشردگی نخاع
- کاهش بینایی
درمان زودهنگام آکرومگالی از پیشرفت یا بدتر شدن این عوارض جلوگیری می کند.
در صورت عدم درمان، آکرومگالی و عوارض ناشی از آن باعث مرگ زودرس می شود.
راه های درمان آکرومگالی
درمان آکرومگالی شامل کاهش تولید هورمون رشد و کاهش اثرات منفی تومور روی غده هیپوفیز و بافت های اطراف آن است. بیمار مبتلا ممکن است نیاز به چند نوع روش درمانی داشته باشد.
1- جراحی
پزشک جراح می تواند بیشتر تومورهای غده هیپوفیز را با جراحی از بدن خارج کند.
خارج کردن تومور باعث تولید طبیعی هورمون رشد و حذف فشار از روی بافت های اطراف غده هیپوفیز و بهبود علائم ناشی از آن می شود.
در برخی موارد، پزشک نمی تواند تمام تومور را خارج کند. در نتیجه میزان هورمون رشد بعد از جراحی همچنان بالا می ماند که نیاز به سایر درمان های پزشکی و اشعه درمانی دارد.
به دلیل پیچیدگی ماهیت این روش جراحی، بایستی یک پزشک ماهر و خبره را در این زمینه انتخاب کنید.
2- داروها
مصرف داروها باعث کاهش تولید هورمون رشد و یا ممانعت از عملکرد آن می شود.
پزشک متخصص داروهای مربوطه را برای بیمار تجویز خواهد کرد.
3- پرتودرمانی یا اشعه درمانی
اگر بعد از عمل جراحی، مقداری از تومور در بدن باقی مانده باشد، پزشک متخصص با استفاده از روش پرتو درمانی ، بقیه سلول های تومور را از بین می برد و به آرامی مقدار هورمون رشد را در بدن کاهش می دهد. ممکن است چند سال طول بکشد تا اشعه درمانی باعث بهبود قابل توجه علائم آکرومگالی شود.
