سزاموئیدیت (Sesamoiditis) یک بیماری شایع در کف پا می باشد و موجب درد در قسمت توپ پا و بخصوص پایین شست پا می شود.

سزاموئید مهم ترین مفصل شست پا است که داخل توپ پا می باشد.

دو استخوان سزاموئید یا کنجدی، در توپ پا و زیر مفصل شست پا قرار دارند.

این استخوان ها قدرت نفوذ تاندون را افزیش می دهند و شست پا را تنظیم می کنند.

عضلاتی، شست پا را به طرف پایین خم می کنند و از زیر مفصل شست پا می گذرند و از بالای برآمدگی استخوان های سزاموئید عبور می کنند.

این برآمدگی باعث می شود شست پا به طرف پایین خم شود و به این عضلات قدرت می دهد.

سزاموئید فشار حاصل از ایستادن و یا راه رفتن را از بین می برد و باعث مقاومت در بافت نرم زیر مفصل شست می گردد.

همچنین سزاموئیدها وزن اولین استخوانی که با شست در تماس است را تحمل می کنند و این وزن را بر توپ پا می گذارند.

علل درد سزاموئید

هنگامی که بافت اطراف استخوان های سزاموئید ملتهب می شوند به نام سزاموئیدیت خوانده می شود.

- غالبا سزاموئیدیت در اثر حرکات تکراری و مداوم شست پا مانند دویدن ایجاد می شود.

- هنگامی که روی زمین می افتید و بر روی توپ پا فشار می آید، شکستگی سزاموئید بوجود می آید. ورزشکاران اغلب از این شکستگی رنج می برند.

- استخوان های سزاموئید، با کمک مفصل استخوان، شست پا را حرکت می دهند. این مفصل هم می تواند آرتریت را بوجود آورد. در افرادی که دارای قوس زیاد پا هستند،  آرتریت  یک مشکل است. قوس زیاد پا و باعث فشار بر سزاموئید می گردد.

- در برخی موارد، استخوان های سزاموئید دچار کاهش ذخیره خون می گردند که به نام استئوکندریت می خوانند. استئوکندریت باعث می گردد قسمتی از استخوان بمیرد. بدن برای درمان آن منطقه، کلسیم زیادی را در اطراف آن جمع می کند.

- برخی مواقع، درد سزاموئید به علت بافت زیاد پایین مفصل شست پا ایجاد می شود، مانند  میخچه.

انواع آسیب سزاموئید

1. پوشاندن شست ( Turf toe)

نوعی آسیب بافت نرم اطراف مفصل شست پا می باشد.

هنگامی که مفصل شست پا از محدوده حرکات خود فراتر برود، این آسیب ایجاد می شود.

این آسیب موجب درد شدید و ناگهانی و ورم می شود.

معمولا این آسیب در تمام مفصل شست پا اثر می گذارد و حرکت شست را محدود می کند.

این آسیب ممکن است در اثر آسیب بافت اطرافی که متصل به سزاموئید است و یا در اثر شکستگی سزاموئید رخ دهد.

برخی مواقع در زمانی که آسیب رخ می دهد، صدای تق کردن را می شنوید.

2- شکستگی سزاموئید

استخوان های سزاموئید می توانند به صورت حاد و یا مزمن بشکنند.

-  شکستگی  حاد در اثر ضربه مستقیم و یا ضربه به استخوان رخ می دهد. این ضربه باعث درد ناگهانی و ورم در قسمت شکستگی می شود، اما معمولا ورم در تمام مفصل شست پا دیده نمی شود.

- شکستگی مزمن (شکستگی فشاری) که بر اثر فشار مداوم و یا استفاده بیش از حد ایجاد می شود.

این شکستگی، درد طولانی مدت در توپ پا (زیر مفصل شست پا) ایجاد می کند.

این درد می رود و می آید و با فعالیت تشدید می شود و با استراحت تسکین می یابد.

3- سزاموئیدیت

این آسیب شامل التهاب استخوان های سزاموئید و تاندون های استخوان ها می باشد.

سزاموئیدیت در اثر افزایش فشار بر سزاموئید بوجود می آید.

غالبا سزاموئیدیت همراه با درد طولانی مدت و مبهم در زیر مفصل شست پا می باشد.

این درد می رود و می آید. با کفش ها و یا فعالیت های خاص این آسیب رخ می دهد.

افراد در معرض خطر سزاموئیدیت

سزاموئیدیت به تدریج بروز می کند، در ابتدا یک درد خفیف می باشد که به تدریج تبدیل به ضربان های شدید می شود.

- افرادی که در فعالیت ها و ورزش های تکراری شرکت می کنند.

- افرادی که بر محل توپ پا فشار بیش از اندازه وارد می کنند، از قبیل: دونده ها، بسکتبالیست ها، فوتبالیست ها، تنیس بازها.

- افرادی که یک مسافت کوتاه را در زمان کمی می دوند و یا حتی راه می روند.

- افرادی با  قوس پا  زیاد و استخوانی.

- افرادی که دائما بر توپ پا فشار وارد می کنند.

- زنانی که کفش هایی با  پاشنه خیلی بلند  می پوشند.

تشخیص سزاموئیدیت

جراح پا، پای بیمار و مفصل شست پا را معاینه می کند.

جراح، شست پا را فشار می دهد و آن را به سمت بالا و پایین می برد و ممکن است بیمار را در حال راه رفتن بررسی کند و کفش بیمار را ارزیابی کند.

تصویربرداری با اشعه X و در برخی موارد، مطالعات تصویربرداری پیشرفته ممکن است از بیمار خواسته شود.

درمان سزاموئیدیت

1- قرار دادن پد و یا بستن محل درد: پد مخصوص درد سزاموئید را در داخل کفش در محل ملتهب شده قرار دهید و یا ممکن است شست پایتان را برای تسکین، ببندید.

2- حرکت ندادن پا: پا را ممکن است گچ بگیرند و یا از عصای زیر بغل برای جلوگیری از فشار وزن بدن بر پا استفاده کنند.

3- داروهای خوراکی: داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند  اپیوپروفن  در برخی مواقع به کاهش درد و التهاب کمک می کند.

4- درمان های فیزیکی: شامل ورزش های افزایش دهنده حرکت، تقویتی و هماهنگی و درمان با اولتراسوند می باشد.

5- تزریق استروئید: در برخی موارد، برای کاهش درد و التهاب، داروی  کورتیزون  در مفصل تزریق می شود.

6- دستگاه ارتوتیک: دستگاه ارتوتیک مخصوص برای کفش ممکن است برای طولانی مدت تجویز شود و برای متعادل کردن فشار بر توپ پا استفاده می شود.

در مواردی که بیمار دچار سزاموئیدیت شدید باشد و یا استخوان های اسموئید شکسته باشد، به مدت 2 تا 6 هفته باید از واکر استفاده کرد.

7- جراحی: اگر درمان های بالا برای درد سزاموئید مفید واقع نشود، جراحی لازم می شود.

در موارد شدید و یا شکستگی سزاموئید، برای از بین بردن تخریب و یا شکستگی استخوان سزاموئید جراحی لازم می باشد.

در برخی موارد، به علت کاهش ذخیره خون، تاخیر در بهبودی وجود دارد و یا اصلا بهبود نمی یابد، پس جراحی ضروری می باشد.