با این که امروزه در مقایسه با گذشته، بیشتر کارها با ماشین های مختلف انجام می گیرد، اما شکایت از خستگی افزایش یافته است.
دائماً جملاتی می شنویم با این مضمون: «وقتی از اداره به خانه می آیم گویی شیره جانم کشیده شده است» و یا «با وجود این که به مقدار کافی خوابیده ام ولی صبح ها همیشه کسل و خسته ام» به طور کلی خستگی را به سه دسته تقسیم کرده اند.


خستگی بدنی


در نتیجه فعالیت و به کارگیری زیاد عضلات به وجودمی آید. در این نوع خستگی دی اکسیدکربن و اسیدلاکتیک خون افزایش می یابد که در نهایت سبب تحلیل نیرو و انرژی می شود. ولی در عوض رخوت لذت بخشی را به دنبال دارد. معمولاً بعد از یک راهپیمایی طولانی دچار این خستگی می شوید. از بین بردن آن به طرز ساده و سریعی صورت می گیرد. کافی است با استراحتی که به بدنتان می دهید انرژی دوباره را به ماهیچه هایتان برگردانید امروزه خستگی پیش از آن که نتیجه پرکاری و فعالیت زیاد باشد، به کم کاری بدن مربوط می شود. افزایش فعالیت بدنی کمک می کند تا انرژی راکد به جریان بیفتد و همین امر به مقدار زیادی از بروز خستگی جلوگیری می کند.


خستگی ناشی از بیماری


این نوع خستگی نتیجه اختلال بدنی است که این اختلال می تواند یک بیماری ساده، نظیر سرماخوردگی و یا ناراحتی جدی تری باشد. البته نشانه های دیگری هم وجود دارند که دال بر علل واقعی خستگی اند ولی شخصی که مدتی مدید و طولانی احساس ضعف و خستگی کند، حتماً بایستی معاینه دقیق و کامل بدنی شود.


خستگی روانی


مشکلات و تضادهای عاطفی، مخصوصاً اضطراب و افسردگی در اکثر موارد ، ساده ترین علل خستگی مداومند. این نوع خستگی می تواند یک مکانیسم دفاعی برای روبه رو نشدن و مقابله نکردن با یکی از موارد افسردگی ، و یا سرپوشی بر تضادهای عاطفی باشد. فی المثل اگر شما به شغلتان علاقه ای نداشته باشید و یا از ازدواجی که کرده اید راضی نباشید، معمولاً احساس خستگی می کنید. به عبارت دیگر چنانچه احساسات ناخوشایند به طرز روشن و بارزی بیان نشوند، اغلب به صورت نشانه های بدنی که خستگی یکی از عادی ترین آنهاست، بروز می کند.

روانکاوی معتقد است که : «بسیاری از افرادی که دچار خستگی مفرطند به هیچ عنوان از افسردگی شان مطلع نیستند آنها قبل از آن که در پی یافتن عامل افسردگی شان باشند بیشتر به خستگی و مسائل جسمی شان فکر می کنند در حالی که نمی داننداین افسردگی است که خستگی را موجب می شود.»
یکی از نمونه هایی که می توانیم در این زمینه ذکر کنیم «سندرم کدبانوی خسته از کار» است. بسیاری از گرفتاران این عارضه، مادران جوانی اند که به سبب نگهداری از کودکانشان، یا رتق و فتق امور منزل و آشپزی و این که هم صحبت و سرگرمی مناسبی ندارند، دائماً از یکنواختی امور احساس کسالت و خستگی می کنند. چنین کدبانویی ممکن است باطناً رنجیده باشدو به شاغل بودن همسرش رشک بورزد و البته برای داشتن چنین احساساتی خود را سرزنش کند اما از آنجایی که سعی نمی کند مسائلش را حل و فصل کند، دچار خستگی مفرط می شود.

به علاوه امروزه به علت آن که یک سوم مادران شاغلند، این سندرم ممکن است به خاطر نقش ها و مسئولیت های متفاوتی که به عهده شان است بروز کند و اغلب احساس گناه ناشی از عدم مراقبت و توجه کافی به فرزندانشان باخستگی بدنی شان توأم می شود. به علاوه خستگی عاطفی ایجاد شده ممکن است با ناراحتی های مربوط به خواب، که ازتضادهای روانی ریشه گرفته اند همراه شود.

به عنوان مثال فردی ممکن است دچار بیخوابی شود دیگری شاید به اندازه کافی هم بخوابد ولی شب هنگام آنقدر در رختخواب غلت بزند و کابوس ببیند که در نتیجه صبح باکوفتگی و خستگی از رختخواب برخیزد. یافتن ریشه مشکل عاطفی ، نخستین گام اساسی در درمان خستگی روانی است و همین به تنهایی در کاهش آن می تواند نقش مثبتی ایفا کند در غیر این صورت در بعضی موارد روان درمانی لازم می شود.

ولی راهی هم وجود دارد که می توانید شخصاً علیه خستگی مداوم و متناوب تان انجام دهید. ویتامین ها و آرام بخش ها اغلب راه حل مسأله نیستند. قرص های خواب آور نیز فایده ای ندارند و البته مقدار زیاد کافئین می تواند سهم مهمی در ایجاد و تشدید اضطراب داشته باشد.

بنابراین می توانید طریق زیر را به عنوان درمان اساسی به کار برید:
?) قند کم و پروتئین زیاد
چنانچه صبحانه مختصری می خورید و یا اصولاً عادت به خوردن غذا در روز ندارید، پس انتظار این را هم داشته باشید که چند ساعت از روز گذشته، خستگی به سراغ تان بیاید و این به علت آن است که مقدار قند خون تان که انرژی مغز و بدن تان وابسته به آن است کاهش می یابد و اگر صبحانه ای با مقدار قند کم ولی پروتئین زیاد مصرف کنید یقیناً در طول ساعات اولیه روز، خون تان ذخیره ای ثابت و مفید از قند خواهد داشت که این شیرینی بتدریج در طی روز مصرف می شود. اضافه وزن نیز عامل دیگری است که موجب خستگی جسم و روان می شود، داشتن وزن نرمال کمک زیادی می کند تا کمتر دچار خستگی شوید.
?) ورزش
ورزش به مراتب بیش از قند و شیرینی تولید انرژی می کند. ورزش هایی که روی اصول و قاعده اند، نظیر دویدن، شنا کردن، قدم زدن و دوچرخه سواری به شما کمک می کند تا از عهده کارهای مشکل تر برآیید. به علاوه ورزش احساس آرامشی به انسان می دهد که به یاری آن می توان در برابر هیجانات زندگی، خونسردی و انعطاف بیشتری از خود نشان داد. ورزشی که قبل ازخواب انجام شود یقیناً در داشتن خواب راحت مؤثر است.
?) خواب
چنانچه خستگی تان ناشی از کم خوابی است، راه حل بسیار ساده ای وجود دارد: سعی کنید زودتر به رختخواب بروید. برای از بین بردن بی خوابی و دیگر اختلالات خواب به هیچ وجه از قرص های خواب آور و یا دیگر مسکن ها استفاده نکنید، زیرا اینها باعث تشدید ناراحتی می شوند.
?) خودشناسی
چنانچه برای کارهایی که در پیش دارید برنامه ریزی می کنید، سعی کنید انجام امور دشوارتر را به زمانی اختصاص دهید که سرحالید. عده زیادی از افراد سحرخیز ، هنگام ظهر دیگر تاب و توان چندانی ندارند و خسته اند و بسیاری دیگر عصرها، بیشترین و مفیدترین بازده کاری را دارند. بنابراین خودتان را خسته نکنید بکوشید تا نردبان ترقی و موفقیت را با گام های مثبت و آهسته ای طی کنید. اوقاتی را که انرژی بیشتری برای کار کردن دارید، شناسایی کرده و براساس آن برنامه ریزی کنید.
?) دوره های تنفس و استراحت (زنگ تفریح)
مهم نیست که شغل تان تا چه اندازه جالب و دوست داشتنی است.
چنانچه تمدد اعصاب کنید هر چند وقت یک بار به خود استراحتی بدهید، می توانید کارتان را با بازدهی هرچه تمام تر انجام دهید.
ضمن استراحتی که در حین کار به خود می دهید به جای خوردن چای و بیسکویت، به ورزش و قدم زدن و تمرکز نکردن بپردازید و سعی کنید افکار دلنشین را جانشین ناراحتی های زندگی کنید. باشد که با به کار بستن تدابیر ذکر شده روح تازه ای در کالبدتان دمیده شود.
کلید خوشبختی
? فقط به چیزهایی که می خواهید فکر کنید و تنها درباره همان ها حرف بزنید
? تنها رؤیاهای بزرگ می توانند روح انسان ها را به حرکت درآورند